Ο Σωτήρης Πέτρουλας και η ιστορία μιας διαφωνίας
Ο Σωτήρης Πέτρουλας και η ιστορία μιας διαφωνίας
Του Γιώργου Αλεξάτου
Ενώ ο αθηναϊκός λαός κήδευε τον δολοφονημένο στις 21 Ιουλίου 1965 νεαρό αγωνιστή της Αριστεράς Σωτήρη Πέτρουλα, λίγοι ήταν αυτοί που είχαν αντιληφθεί ότι το φέρετρό του δεν το είχαν στις πλάτες τους ηγετικά στελέχη της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη ή της ΕΔΑ, αλλά κάποιοι νέοι άγνωστοι στον πολύ κόσμο. Η ηγεσία της ΕΔΑ και των Λαμπράκηδων απλώς ακολουθούσε. Κι αν κάποιος ήταν πιο προσεκτικός, θα διέκρινε τον εκνευρισμό και τη δυσφορία της, εξαιτίας μιας προκήρυξης που καλούσε στη συγκρότηση νεολαιίστικης κίνησης με το όνομα του δολοφονημένου.
Καθώς
ήταν φανερό πως η Αριστερά, ήδη από τη συγκρότηση της Ένωσης Κέντρου, το 1961,
είχε χάσει την πρωτοβουλία κινήσεων σε μια περίοδο έντασης των πολιτικών και
κοινωνικών αγώνων, μεγάλο μέρος του κόσμου της άρχιζε να αμφιβάλει και να
ανησυχεί. Αν πάρουμε υπόψη και τη ρήξη μεταξύ Κίνας και ΕΣΣΔ, την ανοιχτή
έκφραση της αντίθεσης των Κινέζων κομμουνιστών στην πολιτική της ειρηνικής
συνύπαρξης και στη στρατηγική του ειρηνικού δρόμου και την καταγγελία του
«χρουστσοφικού ρεβιζιονισμού», η ανησυχία δεν αφορούσε μόνο στα όσα συνέβαιναν
στο ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα.
Οι
αριστεροί προβληματίζονταν για όλα αυτά, τα συζητούσαν μεταξύ τους, πολλοί,
ίσως και πάρα πολλοί, ήταν αυτοί που έδιναν δίκιο στους Κινέζους ή δεν καταλάβαιναν
γιατί πρέπει οπωσδήποτε να σέρνονται πίσω από τον σφαγέα των Δεκεμβριανών -όπως
χαρακτήριζαν τον Γεώργιο Παπανδρέου- πόσο μάλλον να τον ψηφίζουν.
Ανταποκρινόμενοι στην επιλογή της ΕΔΑ να μην κατεβάσει υποψήφιους στη μισή
χώρα, για να στηριχτεί η Ένωση Κέντρου.
Όμως,
δεν ήταν καθόλου εύκολο να πειστούν πως η ΕΣΣΔ έπαψε πια να είναι το προπύργιο
του σοσιαλισμού. Οργίαζε ο αντισοβιετισμός στη μετεμφυλιακή Ελλάδα και η
υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης αποτελούσε υπέρτατο πολιτικό και ηθικό καθήκον
για τους Έλληνες κομμουνιστές.
Εξίσου
δύσκολο ήταν να δεχτούν πως η ηγεσία του ΚΚΕ και της ΕΔΑ είχε αποστατήσει. Παρά
τις όποιες αμφισβητήσεις ως προς την ικανότητά τους να πολιτεύονται
αποτελεσματικά, παρά τις ευθύνες που είχαν για ήττες και λάθη καταστροφικά, οι
ηγέτες της εποχής παρέμεναν πολύ ψηλά στη συνείδηση του αριστερού κόσμου. Τα
λάθη τα είχαν πληρώσει κι οι ίδιοι. Φυλακές, εξορίες, επί χρόνια. Πολλοί είχαν
γλυτώσει κατά τύχη το εκτελεστικό απόσπασμα. Σκεφτόμενοι τον στίχο του Μανόλη
Αναγνωστάκη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι πολύς κόσμος της Αριστεράς αναρωτιόταν:
«Πώς
να τον πεις προδότη, με είκοσι χρόνια φυλακή;»
Υπήρχε,
εντούτοις, και ο κόσμος που προχωρούσε την αμφισβήτηση στις τελευταίες της
συνέπειες. Ακόμα και μέχρι τη ρήξη με τον κορμό της οργανωμένης κομματικής
Αριστεράς.
Στα
1963-64 εμφανίστηκαν συγκροτημένα στην Ελλάδα ομάδες που υπερασπίζονταν τις
θέσεις του Κ.Κ. Κίνας. Πρόκειται για την Κίνηση Αντιιμπεριαλιστικής Αλληλεγγύης
«Φίλοι των Νέων Χωρών» (ΦΝΧ), με επικεφαλής τον Νίκο Ψυρούκη, που διαγράφηκε
από τη Νεολαία ΕΔΑ, και τη συσπείρωση γύρω από το περιοδικό «Αναγέννηση», με
επικεφαλής τους Γιάννη Χοντζέα και Ισαάκ Ιορδανίδη.
Οι
«Φινιχίτες» αποδέχονταν τις κινεζικές θέσεις, χωρίς να ευθυγραμμίζονται πλήρως
με την κινέζικη πολιτική. Η ομάδα της «Αναγέννησης», υιοθετώντας πλήρως τις
θέσεις του Κ.Κ. Κίνας, θα αποτελέσει το πρόπλασμα για τη συγκρότηση του μ-λ
ρεύματος στην Ελλάδα. Τον Ιούλιο του 1965 οι «Κινέζοι» αποτελούν μικρό μεν,
αλλά διακριτό ιδεολογικο-πολιτικό ρεύμα, με επιρροή σε εκατοντάδες
κομμουνιστές, κυρίως νέους και ιδιαίτερα φοιτητές.
Στις
συνθήκες αυτές αμφισβήτησης της επίσημης Αριστεράς, σημεία αναζωογόνησης
εμφανίζονται και στον τροτσκιστικό χώρο. Οι τροτσκιστές ένιωσαν δικαιωμένοι
μετά την καταγγελία «των εγκλημάτων του Στάλιν» από το ίδιο το ΚΚΣΕ, ενώ
ταυτόχρονα εξέφραζαν και την αντίθεση προς τη δεξιά πολιτική της ειρηνικής
συνύπαρξης και του ειρηνικού δρόμου.
Το
1965 υπήρχαν στην Ελλάδα τρεις τροτσκιστικές οργανώσεις. Το παράνομο
Κομμουνιστικό Διεθνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΔΚΕ), η παράνομη Εργατική Διεθνιστική
Ένωση (ΕΔΕ), που δρούσε και νόμιμα μέσω της Εργατικής Πρωτοπορίας Ελλάδας, και
η Εργατική Δημοκρατία.
Ιδιαίτερη
περίπτωση αποτελούσε η οργάνωση Σοσιαλιστική Συνειδητοποίηση (ΣΟ.ΣΥΝ.), που
δρούσε ως φράξια στις γραμμές της Νεολαίας ΕΔΑ και κατόπιν στους Λαμπράκηδες.
Με
σαφή αντίθεση στη σοβιετική πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης και στη
στρατηγική του ειρηνικού δρόμου που αποδέχτηκε επίσημα το ΚΚΕ με το 8ο Συνέδριο
του 1961, η ΣΟ.ΣΥΝ. εντοπίζει σοβαρό πρόβλημα ιδεολογικής και θεωρητικής
συγκρότησης των νέων αγωνιστών. Έχοντας καταφέρει να ελέγξει τις μαθητικές
οργανώσεις Αθήνας της Ν.ΕΔΑ (κυρίως αυτές των νυχτερινών σχολείων),
εκδίδει την εφημερίδα «Συνειδητή Αλλαγή», ως μαθητική, ο τίτλος της οποίας
ήταν χαρακτηριστικός του προσανατολισμού της.
Επιμένοντας
σ’ αυτή την κατεύθυνση, η ΣΟ.ΣΥΝ. θα αντιταχθεί το 1964 στη διάλυση της Ν.ΕΔΑ
και τη συγχώνευσή της με την ευρύτερη Δημοκρατική Κίνηση Νέων Γρηγόρης
Λαμπράκης, εκτιμώντας πως μια οργάνωση περισσότερο χαλαρή θα συντελούσε στην
ακόμη μεγαλύτερη αποσύνδεση της αγωνιζόμενης νεολαίας από την αναγκαία
ιδεολογική συνειδητοποίηση. Εντούτοις, τα μέλη της θα συμμετάσχουν στη ΔΝΛ, από
την ίδρυσή της τον Σεπτέμβριο 1964, αν και στη συνέχεια κάποια από τα κεντρικά
στελέχη, όπως οι Μάκης Παπούλιας και Γιώργος Χατζόπουλος, θα διαγραφούν, ενώ
και ο Σωτήρης Πέτρουλας (μέλος της καθοδήγησης των Λαμπράκηδων της Εμπορικής
τότε) θα δεχτεί, λίγες μέρες πριν τη δολοφονία του, προειδοποίηση διαγραφής.
Η
δολοφονία του Πέτρουλα εκτιμήθηκε από τους συντρόφους του ως η κατάλληλη στιγμή
για την πλήρη αυτονόμησή τους από την ΕΔΑ και τη ΔΝΛ. Έτσι, τη μέρα της κηδείας
κυκλοφόρησαν οι προκηρύξεις που ανήγγειλαν την ίδρυση της Πανσπουδαστικής
Δημοκρατικής Κίνησης (ΠΑΝΔΗΚ) «Σωτήρης Πέτρουλας», που διοργάνωσε την πρώτη της
Συνδιάσκεψη τρεις μήνες αργότερα.
Η
ΠΑΝΔΗΚ βρισκόταν σε ανοιχτό διάλογο με τις άλλες τάσεις αριστερής διαφωνίας.
Παραμένοντας κίνηση φοιτητική, με κάποια σημαντική επιρροή σε σχολές όπως η
Εμπορική, η Βιομηχανική και η Πάντειος, και στους συλλόγους εργαζόμενων
φοιτητών και μαθητών, κάπως πιο περιορισμένη στη Νομική κ.λπ., ουσιαστικά
διαλύθηκε στα τέλη του 1966, αδυνατώντας να διαμορφώσει μια συνεκτική πρόταση
που να καθιστά αναγκαία τη μετεξέλιξή της σε αυτόνομο πολιτικό φορέα.
Δεν υπάρχουν σχόλια