1940: Το ΟΧΙ των Ελλήνων. Πρώτες πράξεις αντίστασης
Πρώτες πράξεις αντίστασης
Αντάρτης, Κλέφτης, Παλικάρι, πάντα είν’ ο ίδιος ο λαός
Το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου 1940 βρίσκει την Αθήνα να ξυπνά με τις σειρήνες της αντιαεροπορικής άμυνας και όλους τους Έλληνες να ζητωκραυγάζουν το ηχηρό «ΟΧΙ» στη φασιστική Ιταλία.
«H
Καθημερινή», 29/10/1940
Η απόφαση
για την επίθεση κατά της Ελλάδας ελήφθη στις 15 Οκτωβρίου 1940 από το
Ιταλικό Πολεμικό Συμβούλιο, παρουσία του Μουσολίνι και παρά
τις αντιρρήσεις πολλών από τους παρισταμένους για την προχειρότητα με την οποία
αντιμετωπιζόταν η επιχείρηση. Ο «Ντούτσε» ήθελε μία νίκη για να μπει στο μάτι
του Χίτλερ, που
είχε εκφράσει τις επιφυλάξεις για μία επίθεση κατά της Ελλάδας. Πίστευε ότι η χώρα
μας ήταν ο εύκολος στόχος. «Το μόνο μας εμπόδιο είναι οι λασπωμένοι δρόμοι» τον
είχαν διαβεβαιώσει οι επιτελείς του. Ως ημέρα της επίθεσης ορίσθηκε η 26η Οκτωβρίου, αλλά ο
Μουσολίνι τη μετέθεσε για τις 28 Οκτωβρίου, προκειμένου να
συμπέσει με τη 18η επέτειο της Πορείας προς τη Ρώμη, που
έφερε τους φασίστες στην εξουσία.
Στην Αθήνα
έφθαναν σωρηδόν οι πληροφορίες για επικείμενη ιταλική επίθεση. Στο Υπουργικό
Συμβούλιο της 25ης
Οκτωβρίου ο Μεταξάς ενημέρωσε τους υπουργούς του για την κατάσταση και
τους διαβεβαίωσε ότι η στρατιωτική προπαρασκευή της χώρας είχε προχωρήσει
ικανοποιητικά. Η αλήθεια ήταν ότι η χώρα μας ήταν σχεδόν ανοχύρωτη προς την
πλευρά της Αλβανίας και με ελλιπείς στρατιωτικές δυνάμεις, καθώς το βάρος είχε
δοθεί στα σύνορα με τη Βουλγαρία.
Η ζωή, εν
τω μεταξύ, στην πρωτεύουσα κυλούσε στους δικούς της ρυθμούς. Το κοσμικό και
πολιτιστικό γεγονός των ημερών ήταν η πρεμιέρα της όπερας του Τζάκομο Πουτσίνι
«Μαντάμ Μπατερφλάι» από τη νεοσύστατη Λυρική Σκηνή. Την παράσταση θα τιμούσε ο
γιος του συνθέτη, γεγονός που είχε κινητοποιήσει την κοσμική Αθήνα. Ο
πρεσβευτής της Ιταλίας Εμμανουέλε Γκράτσι είχε καλέσει τον Μεταξά σε γεύμα μετά
την παράσταση. Ο δικτάτορας αρνήθηκε («είναι δυσάρεστο για τον καθένας μας να
δεχθεί το φιλί του Ιούδα» σημείωνε στο ημερολόγιό του») και έδωσε την εντολή σε
μόνο δύο υπουργούς να παρακολουθήσουν την παράσταση.
Το βράδυ της 27ης
Οκτωβρίου ο Ιταλικό Πρακτορείο Ειδήσεων «Στέφανι» εξαπολύει επίθεση
εναντίον της Ελλάδας, στην οποία απαντά το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων. Η
ελληνική ηγεσία πιστεύει ότι η ιταλική επίθεση είναι ζήτημα ωρών. Ο αρχηγός του
ΓΕΣ Αλέξανδρος Παπάγος επικοινωνεί
με τα ελληνοαλβανικά σύνορα, ενώ ενημερώνεται και ο Μεταξάς.
Τα άσχημα
μαντάτα δεν θα αργήσουν. Στις 3 τα ξημερώματα της Δευτέρας 28ης Οκτωβρίου, ο πρεσβευτής
της Ιταλίας στην Αθήνα, Γκράτσι θα συναντηθεί τελικά με τον Μεταξά, αλλά για να
του επιδώσει στο σπίτι του στην Κηφισιά τελεσίγραφο, με το οποίο ο Μουσολίνι
απαιτούσε από την Ελλάδα να μην εμποδίσει το στρατό του να καταλάβει ορισμένες
στρατηγικές θέσεις στη χώρα μας. Η κυβέρνηση των Αθηνών είχε διορία τρεις ώρες
για να δώσει την απάντησή της. Ωστόσο, αυτή ήταν αυτονόητη για τον δικτάτορα:
«Donc, Monsieur c'est la guerre» («Λοιπόν, Κύριέ μου έχουμε πόλεμο!»). Με αυτές
τις φράσεις στα Γαλλικά ειπώθηκε το ΟΧΙ από τον Μεταξά, που απηχούσε τις
διαθέσεις του ελληνικού λαού. Αμέσως μετά, ο Μεταξάς ενημέρωσε τον άγγλο πρέσβη
Πάλερετ και ζήτησε τη βοήθεια του Ηνωμένου Βασιλείου.
Οι Ιταλοί
δεν περίμεναν την εκπνοή του τελεσιγράφου. Ο αρχιστράτηγος Βισκόντι Πράσκα
έδωσε την εντολή για προσβολή των ελληνικών θέσεων από τις 5 το πρωί. Την ώρα
αυτή σημειώθηκε και η πρώτη ελληνική απώλεια. Ο 27χρονος πεζικάριος Βασίλειος
Τσιαβαλιάρης από τα Τρίκαλα, που υπηρετούσε σε φυλάκιο της ελληνοαλβανικής
μεθορίου, σκοτώθηκε από θραύσμα ιταλικού όλμου. Η ιταλική επίθεση εκδηλώθηκε με
εισβολή ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων στους τομείς της Πίνδου και της Ηπείρου
(από το Γράμμο μέχρι το Ιόνιο) και με τοπικές συμπλοκές στην περιοχή της ΒΔ
Μακεδονίας. Ο ιταλός αρχιστράτηγος Βισκόντι Πράσκα είχε στη διάθεσή του 135.000
άνδρες και ο έλληνας ομόλογός του Αλέξανδρος Παπάγος μόλις 35.000.
Στις 9:30 το πρωί πραγματοποιούνται
και οι πρώτοι αεροπορικοί βομβαρδισμοί στον Πειραιά και το Τατόι δίχως συνέπειες, ενώ
στην Πάτρα θα υπάρξουν νεκροί. Βομβαρδίστηκαν, ακόμη, η Διώρυγα της Κορίνθου και
η ναυτική βάση της Πρέβεζας. Το απόγευμα της 28ης Οκτωβρίου ο
Μουσολίνι γεμάτος καμάρι ανακοίνωνε στο Χίτλερ, με τον οποίον συναντήθηκε στη
Φλωρεντία, την επίθεση κατά της Ελλάδας.
Ελληνοαλβανικά σύνορα
Το ΟΧΙ
γίνεται δεκτό με πρωτοφανή ενθουσιασμό απ' όλο τον ελληνικό λαό, που ξυπνά στις
6 το πρωί από τους συριγμούς των σειρήνων και ξεχύνεται στους δρόμους,
κρατώντας τη γαλανόλευκη. Οι στρατεύσιμοι ετοιμάζονταν για το μέτωπο «με το
χαμόγελο στα χείλη» και το ραδιόφωνο μετέδιδε διαρκώς το περίφημο πρώτο
ανακοινωθέν του Γενικού Στρατηγείου: «Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις
προσβάλουν από της 5:30 πρωινής σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής
μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους».
Η απόφαση της Ελλάδας να αντισταθεί
προκαλεί αυθημερόν εκδηλώσεις θαυμασμού, κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία και τις
χώρες της Κοινοπολιτείας.
Σταδιακά αρχίζουν να καταφθάνουν δεκάδες μηνύματα συμπαράστασης, με πρώτο αυτό
του βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιου ΣΤ', που τονίζει: «Η υπόθεσίς σας είναι και
ιδική μας υπόθεσις». Στο ίδιο μήκος κύματος και το τηλεγράφημα του Τσόρτσιλ: «Θα σας
παράσχομεν όλην την δυνατήν βοήθειαν μαχόμενοι εναντίον του κοινού εχθρού και
θα μοιρασθώμεν την κοινήν νίκην».
Οι ΗΠΑ, που ήταν εκτός πολέμου, εξέφρασαν απλώς τη λύπη τους δια του Προέδρου Ρούζβελτ, ενώ η Σοβιετική Ένωση παρέμεινε «άφωνη», αφού δεσμευόταν από το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ - Μολότοφ. Σε αντίθεση, ο Τουρκικός Τύπος δεν φείσθηκε διθυραμβικών επαίνων για το «ΟΧΙ». Η «Ικδάμ» έγραφε στις 29 Οκτωβρίου «Ζήτω η Ελλάς! Είμαστε υπερήφανοι, που έχουμε σύμμαχο ένα τέτοιο έθνος», ενώ η «Βακίτ» ανέφερε την Ελλάδα ως «αλησμόνητο για όλο τον κόσμο παράδειγμα γενναιότητας».
Πρώτες πράξεις αντίστασης ενάντια στους κατακτητές
Αντάρτης, Κλέφτης, Παλικάρι, πάντα είν’ ο ίδιος ο λαός
Οι Γερμανοί κατακτητές επιτέθηκαν στην Ελλάδα στις 6 Απριλίου 1941 και εισήλθαν στην Αθήνα στις 27 Απριλίου 1941
Στις 15 Μαΐου 1941
ιδρύθηκε στη συνοικία Επτάλοφος της Θεσσαλονίκης η αντιστασιακή οργάνωση «Ελευθερία»
που εξέδιδε την ομώνυμη εφημερίδα στο παράνομο τυπογραφείο της Επταλόφου.
Η ίδρυση έγινε με
πρωτοβουλία των Παρασκευά Μπάρμπα (ΚΚΕ), Απόστολου Τζανή (ΚΚΕ), Ιωάννη Πασαλίδη (Ελληνικό
Σοσιαλιστικό Κόμμα, ΕΔΑ), Σίμου Κερασίδη (ΚΚΕ), Αθανάσιου Φείδα (Αγροτικό Κόμμα), Ιωάννη Ευθυμιάδη (Δημοκρατική Ένωση) και του στρατιωτικού Δημήτριου
Ψαρρού.
Η «Ελευθερία» συγκρότησε τις δύο πρώτες
ένοπλες αντάρτικες ομάδες, τον «Αθανάσιο Διάκο» στα
Κρούσσια του Κιλκίς με αρχηγό τον Χριστόδουλο
Μόσχο (καπετάν Πέτρο) και τον «Οδυσσέα Ανδρούτσο» στη Βισαλτία των Σερρών με
αρχηγό τον Αθανάσιο Γκένιο (καπετάν Λασσάνη),που δρούσαν κατά γερμανικών στόχων, καθώς
η Κεντρική Μακεδονία ήταν στη γερμανική ζώνη ελέγχου. Μία τρίτη αντιστασιακή ομάδα δημιουργήθηκε
το ίδιο, περίπου, χρονικό διάστημα στην ορεινή περιοχή του Κιλκίς, υπό την
αρχηγία του ταγματάρχη (ΠΒ) Βασιλείου Μερκουρίου.
Ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας ήταν δύο νεαροί
φοιτητές, που δάκρυζαν, όπως και χιλιάδες Αθηναίοι, βλέποντας τη γερμανική
σβάστικα να κυματίζει στην Ακρόπολη. Έπρεπε, λοιπόν, να κατέβει…
Η σημαία που κατέβασαν o Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας
Το πρωί της 30ης Μαΐου 1941 ο Γλέζος και ο Σάντας πληροφορήθηκαν από το ραδιοφωνο ότι η Κρήτη είχε έσει. Οι Γερμανοι με προκυρήξεις κόμπαζαν για το κατόρθωμα τους. Οι δύο νεαροί αποφάσισαν να δράσουν το ίδιο βράδυ. Όπλα δεν είχαν, παρά μόνο ένα φαναράκι και ένα μαχαίρι. Η ώρα είχε φθάσει 9:30 το βράδυ. Η μικρή φρουρά της Ακρόπολης ήταν μαζεμένη στην είσοδο των Προπυλαίων και διασκέδαζε με νεαρές Ελληνίδες, που πουλούσαν τον ερώτα τους, πίνοντας μπύρες και μεθοκοπώντας .
Ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ)
Ιδρύθηκε στις 16 Φεβρουαρίου του 1942 ήταν το στρατιωτικό σκέλος του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) κατά την τριπλή κατοχή της Ελλάδας. Μία από τις πρώτες ομάδες που ανέλαβαν δράση από έμπειρα στελέχη του ΚΚΕ στη Θεσσαλία και Μακεδονία την εποχή εκείνη ήταν και αυτή που δραστηριοποιούταν στη Φθιώτιδα από τον κομμουνιστή, Άρη Βελουχιώτη, που πολύ σύντομα ανέλαβε αρχικαπετάνιος της μεγαλύτερης και μαζικότερης αντιστασιακής οργάνωσης στην Ελλάδα, στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Δεν υπάρχουν σχόλια