Σαν σήμερα 5 Μάρτη 1951: Η εκτέλεση του Νίκου Νικηφορίδη στη Θεσσαλονίκη

Ένα πολιτικό και δικαστικό έγκλημα στη Θεσσαλονίκη πριν 72 χρόνια!

Στις 5 Μαρτίου 1951, πριν από 71 ακριβώς χρόνια, είχε διαπραχθεί στη Θεσσαλονίκη, ένα αποτρόπαιο πολιτικό και δικαστικό έγκλημα, με την εκτέλεση στο χώρο των φυλακών του Γεντί-Κουλέ ενός 23χρονου παλικαριού, του Νίκου Νικηφορίδη, με μόνη την κατηγορία ότι συγκέντρωνε υπογραφές υπέρ της ειρήνης. Το μοναδικό ενοχοποιητικό στοιχείο; Ένα κοινό ραδιόφωνο αμερικανικής κατασκευής, που παρουσιάσθηκε από τις διωκτικές αρχές ως… «ασύρματος»!

Νίκος Νικηφορίδης

Ο Νικηφορίδης, γεννήθηκε στο Βύρωνα το 1928. Σε ηλικία 15 χρόνων, μαθητής ακόμη στο 7^ο γυμνάσιο του Παγκρατίου οργανώθηκε στην  ΕΠΟΝ  Παγκρατίου. Για την αντιστασιακή του δράση στην περίοδο της κατοχής, το αστικό κράτος ως «ανταμοιβή», τον εξόρισε, μόλις τελείωσε το γυμνάσιο, μαζί με χιλιάδες άλλους αγωνιστές αρχικά στην Ικαρία το 946 και τον Απρίλιο του 1948, στο κολαστήριο της Μακρονήσου.

Ο Νικηφορίδης (δεξιά) στην εξορία

Εκεί, στο Α΄τάγμα σκαπανέων (ΑΕΤΟ-ΕΣΑ), θα γνωρίσει όλο το κλέος και τα βασανιστήρια του «νέου Παρθενώνα», ενώ προσωπικός του βασανιστής ήταν ένας άγνωστος τότε υπολοχαγός της ΕΣΑ, ο οποίος αργότερα θα γίνει γνωστός στο πανελλήνιο σαν ένας σύγχρονος εφιάλτης: ο μετέπειτα «αόρατος» δικτάτορας, Δημήτριος Ιωαννίδης.

Στη χαράδρα της Μακρονήσου, τη «χαράδρα των τρελλών» όπως είχε ονομαστεί, βασανίζεται άγρια επί ημέρες και σε άθλια κατάσταση από τα φοβερά χτυπήματα,  μεταφέρεται στο 401 στρατιωτικό νοσοκομείο, καθώς οι βασανιστές του φοβούνται ότι θα τους μείνει στα χέρια.

   Στην Μακρόνησο μαζί με άλλους εξόριστους

Από τα χτυπήματα στο κεφάλι, χάνει προσωρινά για αρκετό διάστημα το φως του, αλλά είναι ταυτόχρονα και κουτσός, καθώς οι ροπαλιές που δέχεται, παραλύουν το ένα του πόδι, ενώ παράλληλα τον πιάνουν και επιληπτικές κρίσεις. Για να επουλωθούν τα τραύματα στο κεφάλι και να σταματήσουν οι επιληπτικές κρίσεις, θα χρειαστεί να νοσηλευθεί για λίγο διάστημα στο ψυχιατρικό νοσοκομείο του Δαφνιού και θα επιστρέψει στο σπίτι του σωματικά και ψυχικά σακατεμένος. Συνεχίζει τον αγώνα και ανέλαβε Γραμματέας της ΕΠΟΝ Παγκρατίου.

Ας δούμε όμως πως φτάσαμε στην εκτέλεση του Νικηφορίδη:

Η έκκληση  της Στοκχόλμης

Στις 15 Μαρτίου 1950 πραγματοποιήθηκε στη Σουηδική πρωτεύουσα μία διεθνής συνδιάσκεψη για την ειρήνη, με τη συμμετοχή 700 συνέδρων από 30 χώρες, που έμεινε στην ιστορία ως η «Έκκληση της Στοκχόλμης». Η συνδιάσκεψη εκείνη, έγινε σε υλοποίηση των αποφάσεων που είχε λάβει ένα χρόνο πριν, το παγκόσμιο συνέδριο για την ειρήνη, που είχε διεξαχθεί στο Παρίσι, με πρόεδρο τον φημισμένο νομπελίστα πυρηνικό φυσικό Φρειδερίκο Ζολιό-Κιουρί, ενώ μεταξύ των συνέδρων, διακρίνονταν σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων όπως ο Πάμπλο Νερούντα, ο Πωλ Ελυάρ, ο Χόρχε Αμάντο, ο Ναζίμ Χικμέτ, ο Λανζεβέν, ο Μωμπλάν, ο ζωγράφος και συγγραφέας Ρόκγουελ Κηντ, ο πρώην γενικός εισαγγελέας των ΗΠΑ Τζων Ροτζ κ.α. Στην ελληνική αντιπροσωπεία, μετείχαν εκτός των άλλων η συγγραφέας Έλλη Αλεξίου, ο γιατρός Πέτρος Κόκκαλης κ.α. 

Στο τέλος της συνδιάσκεψης, εκδόθηκε η «Έκκληση της Στοκχόλμης», που  καλούσε τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να βάλουν την υπογραφή τους κάτω από το κείμενο της Έκκλησης, για να διατηρηθεί το αγαθό της ειρήνης.

Στον ένα χρόνο περίπου που διήρκεσε η συγκέντρωση των υπογραφών, υπέγραψαν την έκκληση πάνω από 200 εκατομμύρια άνθρωποι σε ανατολή και δύση.

[Στην Ελλάδα είμαστε ακριβώς μετά το τέλος του Εμφυλίου πολέμου, με ανοιχτές τις πληγές του,  με δεκάδες χιλιάδες φυλακισμένους και εξόριστους για πολιτικούς λόγους –στις αρχές του 1950 υπήρχαν 17.000 καταδικασμένοι (2.289 θανατοποινίτες), 5.500 υπόδικοι, 20.000 εξόριστοι συν οι «προληπτικώς συλληφθέντες» των τελευταίων μηνών του Εμφυλίου. Το Παλάτι, ο στρατός κι οι κατασταλτικοί (επίσημοι και ανεπίσημοι) μηχανισμοί ήταν πανίσχυροι, 

Στην Ελλάδα,  δημιουργήθηκε μετά τη συνδιάσκεψη της Στοκχόλμης μία προσωρινή τιμητική επιτροπή πρωτοβουλίας για την Ειρήνη, στην οποία επικεφαλής ήταν ο ποιητή Κώστα Βάρναλη και συμμετείχε ο πρώην μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ (έναν από τους δύο μητροπολίτες που είχαν συμμετάσχει στο ΕΑΜ στη διάρκεια της Κατοχής) και άλλοι.

Στη Θεσσαλονίκη για τις υπογραφές ειρήνης 

Τον Νοέμβριο του 1950  ανέβηκε στη Θεσσαλονίκη, για να συνεχιστεί και εδώ η συγκέντρωση των υπογραφών για την ειρήνη και την «Έκκληση της Στοκχόλμης».

Στη Θεσσαλονίκη, έρχεται σε επαφή με μία ομάδα αριστερών μαθητών, που εξέδιδαν την μαθητική εφημερίδα «Φοίβος». Μεταξύ αυτών, ήταν οι: Λεωνίδας Δούκας, Γιάννης Δαμιανίδης, Θανάσης Κάκκαρης, Νίκος Μαραγκός και Κώστας Δαμασκηνίδης.

 Οι  αγωνιστές της ειρήνης, με πρώτους τον Νικηφορίδη και τους μαθητές, αρχίζουν να συγκεντρώνουν υπογραφές κάτω από τη διακήρυξη ενάντια στην εξάπλωση των ατομικών όπλων, μία καμπάνια του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης, γνωστή ως «Έκκληση της Στοκχόλμης». 

Γρήγορα όμως η Εθνική Ασφάλεια Θεσσαλονίκης μαθαίνει από τους πληροφοριοδότες της για τη συγκέντρωση των υπογραφών και θεωρούν την ενέργεια ως… «δάχτυλο της Μόσχας»! Ενημερώνεται αμέσως ο αστυνομικός διευθυντής Θεσσαλονίκης Βαρδουλάκης (ο γνωστός αργότερα από την υπόθεση Λαμπράκη), αυτός με τη σειρά του κατατοπίζει τον υπουργό Δημόσιας Τάξης Αύγουστο Θεολογίτη, που ενημερώνει για την υπόθεση τον τότε πρωθυπουργό Σοφοκλή Βενιζέλο.

 Η Ασφάλεια αντιδρά άμεσα. Στις 31 Δεκέμβρη 1950 και την 1η και 2 Γενάρη του 1951 συλλαμβάνονται ο Νίκος Νικηφορίδης και όσοι είχαν διακινήσει ή υπογράψει την Εκκληση της Στοκχόλμης και αρχίζει ο Γολγοθάς των αγωνιστών της ειρήνης. 

Για την υπόθεση των νεαρών μαθητών και τους κινδύνους που διέτρεχε το κράτος από την «ανατρεπτική» συλλογή των υπογραφών για την ειρήνη, πέντε ημέρες μετά τη σύλληψή τους ανεβαίνει στη Θεσσαλονίκη ο πρωθυπουργός Σοφοκλής Βενιζέλος, που πραγματοποιεί μεγάλη σύσκεψη στο ξενοδοχείο «Ριτς» με θέμα «ζητήματα ασφαλείας της Βορείου Ελλάδος», όπως έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής.

Και ένα 24ωρο αργότερα, μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη το βασιλικό ζεύγος των Γλύξμπουργκ, με τον βασιλιά Παύλο να ζητά κι αυτός ενημέρωση «δια την επικρατούσαν από απόψεως δημοσίας τάξεως και ασφαλείας κατάστασιν εις την βόρειον Ελλάδα».

Η δίκη στο Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης

Στο δικαστήριο οι συλληφθέντες 

Βαφτίζεται «ασύρματος» ένα κοινό ραδιόφωνο

Οι συλλήψεις, θα ανακοινωθούν 18 ολόκληρες ημέρες μετά την πραγματοποίησή τους, στις 17 Ιανουαρίου 1951. Και εκτός του Νικηφορίδη και των πέντε μαθητών, συλλαμβάνονται άλλα  εννέα άτομα με την κατηγορία ότι απλώς υπέγραψαν την Έκκληση της Στοκχόλμης. 

Οι 14 συλληφθέντες που παραπέμφθηκαν στο στρατοδικείο ήταν οι εξής:

• Ο 23χρονος Νίκος Νικηφορίδης, ως αρχηγός
• Οι 19χρονοι μαθητές και σπουδαστές Λεωνίδας Δούκας, Γιάννης Δαμιανίδης, Θανάσης Κάκκαρης, Νίκος Μαραγκός και Κώστας Δαμασκηνίδης
• Ο 23χρονος δημοσιογράφος Χρήστος Ταμουρίδης
• Ο 24χρονος ιδιωτικός υπάλληλος Στέφανος Γούναρης
• Ο 23χρονος φοιτητής της ιατρικής Παναγιώτης Παναγιώτου
• Ο 36χρονος λογιστής Κώστας Μαριόγλου
• Ο 35χρονος Πέτρος Κιμισκής
• Ο 57χρονος Ευρυπίδης Παρτάλης
• Και οι εργάτριες Πουλχερία Παπαρνάκη 45 χρόνων και Σεβαστή Πριμίδου 33 χρόνων, οι οποίες οδηγήθηκαν στο στρατοδικείο μόνο με την κατηγορία ότι υπέγραψαν την Εκκληση της Στοκχόλμης.  

Όλοι βασανίζονται απάνθρωπα στα μπουντρούμια της ασφάλειας για να ομολογήσουν ότι ενεργούσαν βάση ενός διεθνούς κομμουνιστικού σχεδίου που τάχα «προέβλεπε με το πρόσχημα της φιλειρηνικής δραστηριότητος την ανασύστασιν των ομάδων της ΟΠΛΑ δια σαμποτάζ και πολιτικάς δολοφονίας». 

Στην πραγματικότητα υπήρχε και 15ος συλληφθείς ο οποίος δεν πρόλαβε να φτάσει κατηγορούμενος στο έκτακτο στρατοδικείο.

Ήταν ο ΕΠΟΝίτης Μιχάλης Βουτυράς, ο οποίος ήταν παράλυτος από πολιομυελίτιδα. Ο Μιχάλης δεν άντεξε τα βασανιστήρια που ακολούθησαν και την εξαντλητική ανάκριση. Δέκα μέρες μετά τη σύλληψή του τον γύρισαν με φορείο πίσω στους δικούς του σε άθλια κατάσταση. 

Μιχάλης Βουτυράς

Λίγες μέρες αργότερα εξ αιτίας των βασανιστηρίων στην ασφάλεια, θα υποκύψει στα βαρύτατα τραύματά του ο νέος  Μιχάλης Βουτυράς, που οι δήμιοι τον χτυπούσαν ανελέητα σε ολόκληρο το κορμί, αν και γνώριζαν ότι ήταν παράλυτος από πολιομυελίτιδα. Ηταν το πρώτο θύμα στον αγώνα για την ειρήνη.

Σ΄ εκείνη την πρωτοφανή στα χρονικά υπόθεση Νικηφορίδη, είχαν εμπλακεί πολλά πρόσωπα που αργότερα «διέπρεψαν» με τη κατοπινή τους δράση: Από τον τότε λοχαγό της ΕΣΑ και κατοπινό «αόρατο δικτάκτορα» Δημήτριο Ιωαννίδη που είχε βασανίσει προσωπικά τον Νικηφορίδη στη Μακρόνησο για να «ανανήψει», μέχρι τον συνταγματάρχη της χωροφυλακής Βαρδουλάκη, που έγινε γνωστός αργότερα με την εμπλοκή του στην υπόθεση δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη.

Το κατηγορητήριο, καταρρέει πλήρως στη δίκη των αγωνιστών της ειρήνης, που θα γίνει στο έκτακτο στρατοδικείο Θεσσαλονίκης, το Φεβρουάριο του 1951, μετά την αποτυχία των κατηγόρων να εμφανίσουν ως… «ασύρματο» ένα κοινό ραδιόφωνο αμερικανικής κατασκευής που κατείχαν οι ειρηνιστές νέοι.

«Εις θάνατον»…

Τελικά, εκείνο το δικαστήριο σκοπιμότητας, εκδίδει στις 24 Φεβρουαρίου 1951 την απόφασή του, επιβάλλοντας (με τον Α.Ν. 509) την ποινή του θανάτου στον Νίκο Νικηφορίδη, ισόβια δεσμά στους συγκατηγορουμένους  του Δούκα και Δαμιανίδη και ποινές κάθειρξης από 16 έως 4 χρόνια σε άλλους 10 νεαρούς φίλους της ειρήνης. 

Η απόφαση, προέβλεπε τα εξής: «Ο αρχηγός του Δημοκρατικού Φιλειρηνικού Μετώπου Νέων και κομμουνιστής Νίκος Νικηφορίδης εις θάνατον», Καταδικάστηκε με βάση τον «Αναγκαστικό Νόμο 509» για δήθεν σύσταση παράνομου μηχανισμού κατασκοπείας. Ο Λεωνίδας Δούκας και  Γιάννης Δαμιανίδης εις ισόβια, Θανάσης Κάκαρης εις πρόσκαιρα δεσμά 16 ετών, Στέφανος  Γούναρης εις φυλάκισιν 4 ετών άνευ αναστολής, Πέτρος  Κιμισκής εις φυλάκισιν 2 ετών με τριετή αναστολήν, Πουλχερία Παπαρνάκη εις φυλάκισιν ενός έτους με τριετή αναστολήν, Νικος Μαραγκός, Κωστας Μαριόγλου, Κωστας Δαμασκηνίδης, Ευρυπίδης Παρτάλης, Παναγιωτης Παναγιώτου ένοχοι μετ’ ελαφρυντικών και απηλλάγησαν. Σεβαστή Πριμίδου αθωώθη». Για τον Χρήστο Ταμουρίδη η δίκη διαχωρίσθηκε καθώς παρεπέμφθηκε στο ψυχιατρείο μετά από εξέταση από στρατιωτικό ψυχίατρο.  Οι Δούκας και Δαμιανίδης φαίνεται πως γλίτωσαν τη θανατική καταδίκη επειδή, μετά την αγόρευση του επιτρόπου, «εδήλωσαν μεταμέλειαν και εζήτησαν την επιείκειαν του δικαστηρίου», κάτι που δεν έκανε ο Νικηφορίδης.

Η απόφαση του δικαστηρίου ξεσήκωσε κύμα αντιδράσεων διεθνώς.

Επιστολές προς την ελληνική κυβέρνηση έστειλαν κορυφαίοι διανοούμενοι και επιστήμονες από όλο τον κόσμο. Ο φυσικός Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο φιλόσοφος, αγωνιστής για την ειρήνη Μπέρτραντ Ράσελ, ο πρόεδρος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης Φρεντερίκ Ζολιό και η σύζυγός του Ιρέν Κιουρί, αντιφασίστες αγωνιστές και κάτοχοι του βραβείου Νόμπελ Χημείας και πολλοί άλλοι.

Παρά την υπόσχεση της βασίλισσας Φρειδερίκης στη μητέρα του Νικηφορίδη, ότι θα φροντίσει για την απονομή χάριτος και  ότι δεν θα εκτελεστεί ο γιό της,

Ο νεολαίος κομμουνιστής, αγωνιστής της ειρήνης Νικ. Νικηφορίδης, αρχηγός της τρομοκρατικής οργανώσεως “Δημοκρατικόν Φιλειρηνικόν Μέτωπον Νέων”, ελθών εξ Αθηνών (Παγκράτι) προς ανασυγκρότησίν της ανωτέρω κομμουνιστικής οργανώσεως θα εκτελεστεί στις 5,30 το πρωί της 5^ης Μαρτίου 1951 στον συνήθη τόπο εκτελέσεων, πίσω από το Γεντί Κουλέ έγραφε  σύντομο ρεπορτάζ.  Μαζί του εκτελέστηκαν έξι αντάρτες του εμφυλίου: ο Θοδ. Ορφανίδης, Μόσχος Στογιάννης, Κ. Σπρίντζος, Κ. Μήτσου, Χαρ. Παπαδόπουλος, και Ρήγας Παραθύρας. 

Όπως, μάλιστα, περιγράφει ο ιερέας Βασίλης Καϊμάκης –που ήταν παρών στην εκτέλεση– στην προτροπή του να μεταλάβει ο Νικηφορίδης του είπε: «Εγώ, παπά μου, αυτά δεν τα πιστεύω. Όμως θα σου κάνω το χατίρι για να μη σε στεναχωρήσω. Δεν έχω να χάσω τίποτα. Στο κάτω κάτω και ο Χριστός σταυρώθηκε στο Γολγοθά, επειδή προπαγάνδιζε όπως κι εμείς οι αριστεροί την ειρήνη», ενώ τα τελευταία του λόγια ήταν: «Αγαπημένοι μου, μην κλάψετε για μένα, πεθαίνω για τα ιδανικά της πατρίδας και του σοσιαλισμού και για την ειρήνη». 

Η Βασίλισσα Φρειδερίκη περίμενε να γίνει η εκτέλεση του Νικηφορίδη και δύο μήνες μετά έφθασε στο σπίτι του, στο Παγκράτι, η χάρη που του είχε απονείμει το Παλάτι. 

Το 2017 το Γενικό Συμβούλιο του Διεθνούς Γραφείου Ειρήνης αναγνώρισε τον Νικηφορίδη ως μάρτυρα του διεθνούς αντιπυρηνικού κινήματος.

Στο Βύρωνα η οδός Β. Κωνσταντίνου Β΄ στα όρια με την περιοχή που έζησε, ο Νικηφορίδης το Παγκράτι, μετονομάσθηκε σε οδό Νικόλαου Νικηφορίδη αγωνιστή της ειρήνης.

    

από τον Δήμαρχο Βύρωνα, αείμνηστο Δημήτρη Νικολαΐδη, στις 16 Μαρτίου 1984

Την Κυριακή 8 Ιουλίου 2018 στη συμβολή των οδών Νικ. Νικηφορίδη και Αρήτης, ο Δήμος Βύρωνα και ο Δήμαρχος Γρηγόρης Κατωπόδης, τοποθέτησαν στην μνήμη του μικρή πλάκα.

   

ΠΗΓΕΣ: ΕΕΔΥΕ, https:/e-prologos.gr. https://alterthess.gr 

Ρωγμή στην Ενημέρωση