ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ: 1 Δεκεμβρίου 1913 – Η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα

  

14 Ιουνίου 1913. Ο Ελ. Βενιζέλος και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. [ΜΙΧΑΛΗΣ Ν. ΚΑΤΣΙΓΕΡΑΣ «ΕΛΛΑΔΑ, 20ός ΑΙΩΝΑΣ, ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ»]  

Η Οθωμανική κυριαρχία στην Κρήτη χρονολογείται από τον 17ο αιώνα. Ήδη από τον ίδιο αιώνα, όμως, συγκεκριμένα το 1692, εκδηλώθηκε η πρώτη εξέγερση εναντίον της. Από το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και εξής οι επαναστάσεις και τα κινήματα που εκδηλώνονται είναι συνεχείς. Κεντρικός στόχος όλων ήταν η επίτευξη της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα.

Από τις περιπτώσεις αυτές, ξεχωρίζουν, η επανάσταση του Δασκαλογιάννη το 1770, το κίνημα στις Μουρνιές το 1833, η επανάσταση των Χαιρέτη-Βασιλογιώργη το 1841, το κίνημα του Μαυρογένη το 1858, η επανάσταση των ετών 1866-1869, οι επαναστάσεις του 1878, του 1895 καθώς και εκείνη του 1897, η οποία και κατέληξε στην απόφαση για καθεστώς αυτονομίας από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Σύμφωνα με αυτή την απόφαση, δημιουργήθηκε από το 1898 η Κρητική Πολιτεία, η οποία βρισκόταν υπό την υψηλή μόνο επικυριαρχία του Σουλτάνου, καθώς την προστασία της εγγυούνταν οι Μεγάλες Δυνάμεις. Η συγκεκριμένη λύση για τους Κρητικούς θεωρήθηκε ένα απαραίτητο μεταβατικό στάδιο μέχρι την επίτευξη της ένωσης της νήσου με την Ελλάδα, καθότι οι συνθήκες ήταν δύσκολες και απαιτούσαν λεπτούς χειρισμούς σε επίπεδο διπλωματίας. 

Ύπατος Αρμοστής επιλέχθηκε να είναι ο πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδας, ο οποίος πολύ σύντομα -λόγω των υπερεξουσιών που είχε- θα ερχόταν σε σύγκρουση με τον γρήγορα αναδυόμενο σε πρωταγωνιστή της πολιτικής σκηνής της Κρήτης, Ελευθέριο Βενιζέλο. Η λεγόμενη Επανάσταση στον Θέρισο, τον Μάρτιο του 1905, με τον Βενιζέλο να βρίσκεται στον ηγετικό πυρήνα της, οδήγησε στην παραίτηση του Γεωργίου και στην ανάληψη της ύπατης αρμοστείας από τον Αλέξανδρο Ζαΐμη. Ωστόσο, η ένωση δεν θα πραγματοποιούνταν ούτε τότε. Αντίστοιχες ευκαιρίες παρουσιάστηκαν και το 1908 αλλά και το 1910.

 Παρ’ όλα αυτά, θα χρειαζόταν να φτάσουμε στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913 για να επέλθει η πολυπόθητη ένωση.

Σε αυτή την κατεύθυνση θα βοηθούσε σε σημαντικό βαθμό και η διπλωματική δεινότητα του Βενιζέλου, από τη θέση του πρωθυπουργού πλέον της Ελλάδας. Η Ελλάδα βρισκόταν ανάμεσα στους νικητές των Βαλκανικών Πολέμων κι έτσι είχε τη δυνατότητα να αποκομίσει σημαντικά εδαφικά οφέλη, όπως μαρτυρά η ενσωμάτωση στο Ελληνικό Κράτος της Μακεδονίας, της Ηπείρου, των νησιών του βόρειου και ανατολικού Αιγαίου, αλλά και της Κρήτης.

Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά την Κρήτη, στις 30 Μαΐου 1913, ο σουλτάνος, σύμφωνα με το άρθρο 4 της Συνθήκης του Λονδίνου, παραιτούνταν από το σύνολο των δικαιωμάτων του στο νησί, ενώ με ξεχωριστή συνθήκη, της 1ης Νοεμβρίου 1913, παραιτήθηκε και από την επικυριαρχία του σε αυτό.

Έναν μήνα αργότερα, στις 1 Δεκεμβρίου 1913, παρουσία του Έλληνα πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, αλλά και δύο αγωνιστών των Κρητικών Επαναστάσεων, του Χατζημιχάλη Γιάνναρη και του Αναγνώστη Μάντακα, θα υψωνόταν η ελληνική σημαία στο φρούριο του Φιρκά, στα Χανιά. Η Κρήτη πια αποτελούσε και επίσημα τμήμα του ελληνικού κράτους, κάνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο πράξη τον πολυετή πόθο των Κρητών να ενωθούν με την Ελλάδα.

Οι τελευταίοι μουσουλμάνοι κάτοικοι του νησιού θα αποχωρούσαν το 1923 με την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, και στην πλειοψηφία τους θα εγκαθίσταντο στα παράλια της Μικράς Ασίας. 

 Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης

 ΠΗΓΗ: Λεύκωμα «ΕΛΛΑΔΑ 20ός ΑΙΩΝΑΣ» της Καθημερινής.

 

                                                                           Ρωγμή στην ενημέρωση