ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛΕΤΖΗΣ: Ο φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης

                                 

  

Ο Σπύρος Μελετζής (20 Ιανουαρίου 1906 – 14 Νοεμβρίου 2023) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες φωτογράφους, ο Φωτογράφος της Αντίστασης, αφήνοντας κληρονομιά  ένα φωτογραφικό αρχείο ανεκτίμητης αξίας.

Γεννημένος στο χωριό Άγιοι Θεόδωροι Ίμβρου, ο Μελετζής ήταν πρωτότοκος γιος του Μενελάου Μελετζή και της Καλλιόπης Γιαννάκη.

 Ο Μελετζής  ήταν από πολύ φτωχή οικογένεια,  σε ηλικία 13 χρονών έχασε τον Πατέρα του  από επιδημία γρίπης το 1919, όπου αναγκάζεται να βιοποριστεί.
Σε ηλικία 17 ετών, το 1923  έφυγε για την Αλεξανδρούπολη όπου εργάστηκε αρχικά ως υπάλληλος σε υφασματοπωλείο και αργότερα στο φωτογραφείο του Αλέξανδρου Παναγιώτου όπου έχει την πρώτη επαφή με το φακό και το πρώτο αντάμωμα με τη φωτογραφία.

Σταθμός στην φωτογραφική του καριέρα αποτέλεσε η φωτογραφία του με τα καΐκια στην παραλία της Αλεξανδρούπολης για την οποία κέρδισε το πρώτο βραβείο στην έκθεση της Θεσσαλονίκης το 1924.

Το 1927 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Έμαθε φωτογραφία από τον Γεώργιο Μπούκα – φωτογράφο της βασιλικής οικογένειας. 

Το 1937 φωτογραφίζει την ελληνική ύπαιθρο στην Ήπειρο. Η πρώτη του μεγάλη φωτογραφική δουλειά αναφέρεται στη φύση της Ηπείρου. Ένα δεύτερο φωτογραφικό ταξίδι, κι αυτό προπολεμικό, έγινε στην Κεφαλονιά.

 Στη συνέχεια  ο Σπύρος Μελετζής ταυτίστηκε με την Αντίσταση του ελληνικού λαού,  έχει χαρακτηριστεί ως “ο φωτογράφος της αντίστασης”.

Τα έργα που τον ανέδειξαν και τον καθιέρωσαν ως έναν από τους σπουδαιότερους φωτογράφους μας, είναι οι στιγμές που αποτυπώνει με το φακό του την περίοδο της Κατοχής και της Αντίστασης. 

Οι χαρακτηριστικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες με αντάρτες και αντάρτισσες, που ανεβαίνουν στα βουνά, είναι έργα του, με τα πρώτα του καρέ να χρονολογούνται από τον Αύγουστο του 1942, κατά τη διάρκεια της πορείας του στον Όλυμπο.

Στις αρχές του 1942, ο Σπ. Μελετζής πάει στον Ολυμπο, στο χωριό Καρυές και φωτογραφίζει αντάρτικες ομάδες, καθώς και λοχαγούς του ΕΛΑΣ.

  

  

Τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 1942, ταξιδεύει στην Πελοπόννησο με αποστολή, που του είχε αναθέσει η οργάνωση του ΕΑΜ της Αθήνας, να φέρει τρόφιμα στην πρωτεύουσα. Από τις φωτογραφίες του ταξιδιού, ήταν και εκείνη της Αννέτας, της πρώτης αντάρτισσας που είχε βγει στα βουνά της περιοχής.

 "Στις αρχές του 1944 πήρα μια ειδοποίηση από την Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ, που μου έλεγε να ετοιμαστώ όσο μπορούσα πιο γρήγορα γιατί θα ανέβαινα στο βουνό, στην Ελεύθερη Ελλάδα, ως ο επίσημος φωτογράφος της Εθνικής μας Αντίστασης"

Το Φλεβάρη του ’44, το ΠΓ του ΚΚΕ του στέλνει το μήνυμα: «Σπύρο, έλα στο βουνό, εκεί που χτίζεται η Νέα Ελλάδα». 

Το «σαΐνι», όπως ήταν το παρατσούκλι του, παίρνει τη μηχανή του, 332 φιλμ και ανεβαίνει στη Βίνιανη, όπου και στήνει το εργαστήριό του. Εκεί απαθανάτισε το έπος της Εθνικής Αντίστασης και έκανε πραγματικότητα το όνειρό του, να φωτογραφίσει τον Άρη.

  

Η απελευθέρωση της Αθήνας στις 12 Οκτώβρη του 1944, θα βρει τον Σπ. Μελετζή στα βουνά της Ρούμελης.

Το 1948 φωτογραφίζει την Σαμοθράκη και την Αλεξανδρούπολη. Λόγω των αριστερών φρονημάτων και την εμπλοκή του στον αντιστασιακό αγώνα αντιμετωπίζει προβλήματα στην εύρεση εργασίας.

Ο Μελετζής συνεχίζει μεταπολεμικά να φωτογραφίζει: φωτογραφίζει αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία και την δεκαετία του 50′ φωτογραφίζει πολιτικούς όπως τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, Γεώργιο Ράλλη, Γιώργο Παπανδρέου όπως και τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και Ιάκωβο αλλά και προσωπικότητες της τέχνης.

Το 1953 το έργο του Μελετζή παρουσιάζεται και λαμβάνει τιμητικές διακρίσεις στο Ρότσεστερ, Μπέρμινχαμ και στο Μπουένος Άιρες.

Το 1955 μέσω σύμβασης με το δημόσιο, φωτογραφίζει δημόσια έργα στον Έβρο. Αργότερα με εντολή του υπουργείου Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων το 1957 εργάζεται ως φωτογράφος δημόσιων έργων και περιοδεύει φωτογραφίζοντας σε όλη την Ελλάδα (από την Πελοπόννησο, Ρούμελη μέχρι την Θράκη). 

Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 σκηνοθετεί ντοκιμαντέρ με θέμα την Εθνική Αντίσταση για λογαριασμό της σουηδικής τηλεόρασης.

Για την πορεία της ζωής του διηγείται ο ίδιος σε εκδήλωση που οργάνωσε προς τιμήν του ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Δημοσιογράφων Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης 1941 – ’44, το 1992:

«Το 1942 βρέθηκα στον κάτω Όλυμπο και ήρθα σε άμεση επαφή κοντά στο χωριό Καρυά με τους αρχηγούς των πρώτων αντάρτικων ομάδων του ΕΛΑΣ. Τόση ήταν η συγκίνηση που ένιωσα και τόσο γοητεύτηκα που πήρα την απόφαση, αν θα μπορούσα, και εγώ να ανέβαινα στο βουνό και να ζούσα αυτή την αντάρτικη ζωή που ήταν γεμάτη λεβεντιά και αντρειοσύνη. 

Στις αρχές του 1944 πήρα μια ειδοποίηση από την Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ, που μου έλεγε να ετοιμαστώ όσο μπορούσα πιο γρήγορα γιατί θα ανέβαινα στο βουνό, στην Ελεύθερη Ελλάδα, ως ο επίσημος φωτογράφος της Εθνικής μας Αντίστασης… Σήμερα έχω βεβαιωθεί πως ήταν σωστές οι ενέργειές μου στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας αλλά και όλη η μετέπειτα πορεία της ζωής μου που μπόρεσα να φυλάξω και να διασώσω όλο αυτό το μοναδικό, ιστορικό και ανεπανάληπτο υλικό της Εθνικής μας Αντίστασης που θα μείνει παντοτινή κληρονομιά στο λαό μας και δίδαγμα μεγάλο στις μελλοντικές γενιές μας».

Στο λεύκωμα του «Με τους αντάρτες στα βουνά» παρουσιάστηκαν φωτογραφίες από τους αντάρτες στα βουνά της Ευρυτανίας την περίοδο 1941-1944. Μέσα από τις 300 και παραπάνω σελίδες, 284 ολοσέλιδες φωτογραφίες συνθέτουν μια πλήρη ιστορική φωτογραφική αναδρομή σε εκείνα τα δύσκολα αλλά μεγάλα χρόνια.

Πολλές από αυτές τις φωτογραφίες χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα ως ιδανικές αναπαραστάσεις του αγώνα της Αριστεράς.

Το λεύκωμα «Με τους αντάρτες στα βουνά» πρωτοεκτυπώθηκε τον Απρίλη του 1976 σε 9.500 αντίτυπα και επανεκδόθηκε  σε άλλες 5.000 τον Μάη του 1984.

Ο Σπύρος Μελετζής, ήξερε να αποτυπώνει τη μάχιμη καθημερινότητα των απλών ανθρώπων, αναζητώντας την ομορφιά και τις κοινωνικές προεκτάσεις ανάμεσα σε πρόσωπα, πράγματα και πεπρωμένα. Οι φωτογραφίες του διακρίνονται όχι μόνο για την ιστορική σημασία τους, αλλά και για την υψηλή αισθητική τους.

Όπως έγραφε ο Σπύρος Μελετζής:

“Εγώ ήμουν ένας καλλιτέχνης φωτογράφος που τότε δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι θα “έγραφα” με το φακό μου ιστορία, και μια μέρα οι φωτογραφίες μου αυτές θα ήταν τα πιο αδιάψευστα, τα πιο αληθινά ντοκουμέντα που θα φανέρωναν όλη αυτή τη δράση και τη δημιουργική πνοή που πραγματοποιούνταν σε όλους τους τομείς και σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής στην Ελεύθερη Ελλάδα”. Γράφαμε ο καθένας με τον τρόπο του, μια ιστορία συγκλονιστική του καιρού μας. “Νομίζω ότι ο Τιτάνιος αγώνας που έκανε ο Ελληνικός λαός για τη λευτεριά του βρήκε ανταπόκριση από το φακό μου. Γράφαμε ο καθένας με τον τρόπο του, μια ιστορία συγκλονιστική του καιρού μας”.

 Το μοναδικό έργο του φωτογράφου της αντίστασης Σπύρου Μελετζή, αποτελεί ιστορική παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές 

ΠΗΓΕΣ: classic63.com, https://www.news247.gr

Υ Γ. Ζητάμε συγνώμη από τους αναγνώστες μας, για την λάθος ηλικία που αρχικά αναγράψαμε στο άρθρο   

                                                                        Ρωγμή στην ενημέρωση