ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ: 12 Φεβρουαρίου 1945 η Συμφωνία της Βάρκιζας. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ αναγκάζονται να παραδώσουν τα όπλα

- Τα 9 άρθρα της συμφωνίας 

Υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 μεταξύ Κυβέρνησης και ΕΑΜ η συμφωνία -συνθηκολόγηση της Βάρκιζας.  

      Μια συμφωνία που πολλοί αριστεροί θα ήθελαν να μην είχε            υπάρξει.

                     Φωτο αρχείου: Η υπογραφή της Συμφωνίας

Η Συμφωνία της Βάρκιζας υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 στην παραθαλάσσια τοποθεσία της Αττικής μεταξύ Κυβέρνησης και ΕΑΜ που στόχο είχε να τερματίσει θεσμικά τις πολιτικές και πολεμικές συγκρούσεις, που έμειναν στην ιστορία ως «Δεκεμβριανά». 

Οι συγκρούσεις του Δεκεμβρίου του 1944 στην Αθήνα ήταν μια μάχη εξουσίας μεταξύ της πρώτης μετακατοχικής Κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου και των Άγγλων από τη μία πλευρά και του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ από την άλλη. Η Κυβέρνηση, ανίσχυρη και χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση, είχε ανάγκη την αγγλική βοήθεια. Το ΕΑΜ με μπροστάρη το ΚΚΕ ήταν πανίσχυρο, λόγω του πρωταγωνιστικού του ρόλου στην Αντίσταση.

Τα Δεκεμβριανά άφησαν πίσω τους περίπου 7.000  νεκρούς (230 Άγγλους, 3.500 Κυβερνητικούς, 3.000 ΕΑΜικούς μαχητές ) και απροσδιόριστο αριθμό αμάχων.

 Στις 11 Ιανουαρίου 1945 υπογράφηκε ανακωχή ανάμεσα στους Άγγλους και τον ΕΛΑΣ, με την οποία οι δυνάμεις του υποχρεώθηκαν να εκκενώσουν την Αττική και τη Θεσσαλονίκη.

Στις  2 Φεβρουαρίου 1945 άρχισαν οι διαπραγματεύσεις για την υπογραφή της συμφωνίας στο εξοχικό του Πέτρου Κανελλόπουλου, γιού του ιδρυτή της τσιμεντοβιομηχανίας ΤΙΤΑΝ Νικολάου Κανελλόπουλου, στη Βάρκιζα.

 Φωτο αρχείου: Το εξοχικό σπίτι στη  Βουλιαγμένης που πραγματοποιήθηκαν οι διαπραγματεύσεις

Ο πρωθυπουργός  Νικόλαος Πλαστήρας, που είχε διαδεχθεί τον Γεώργιο Παπανδρέου, εκπροσωπήθηκε από τον υπουργό Εξωτερικών Ιωάννη Σοφιανόπουλο, τον υπουργό Εσωτερικών Περικλή Ράλλη και τον υπουργό Γεωργίας Ιωάννη Μακρόπουλο. 

Την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ αποτελούσαν ο Γεώργιος Σιάντος γενικός γραμματέας του Κ.Κ.Ε, ο Δημήτριος Παρτσαλίδης γραμματέας της κεντρικής επιτροπής του Ε.Α.Μ. και ο  Ηλίας Τσιριμώκος της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας. (γενικός γραμματέας της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας-Ε.Λ.Δ.).   

Μετά τις αρχικές τυπικές προσφωνήσεις και τα ευχολόγια, προέκυψε διαφωνία μεταξύ των δυο μερών για το κρίσιμο ζήτημα της αμνηστίας όσων μετείχαν στα Δεκεμβριανά και η σύσκεψη διακόπτεται προσωρινά. 

Οι συζητήσεις όμως ξαναρχίζουν στις 6 Φεβρουαρίου.

Το ΕΑΜ αποσύρει την αρχική του αξίωση να συμμετάσχει στην κυβέρνηση, ενώ συζητήθηκαν μεταξύ άλλων οι τρόποι αντιμετώπισης των δωσίλογων η συγκρότηση ενιαίου εθνικού στρατού και σωμάτων ασφαλείας, το τί θα γίνει με τους ομήρους, η διενέργεια εκλογών και δημοψηφίσματος για την επάνοδο ή μη του βασιλέα Γεώργιου Β’ στην Ελλάδα 

Φωτο αρχείου: Η αναγγελία της υπογραφής της Συμφωνίας από την εφημερίδα "ΑΘΗΝΑΙΚΑ ΝΕΑ"

Οι εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ ζητούν να αρθεί άμεσα ο στρατιωτικός νόμος (που είχε κηρυχθεί πριν από περίπου δύο μήνες) αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας, αλλά η κυβέρνηση αρνείται. «Αυτό θα γίνει μετά τον πλήρη αφοπλισμό των αριστερών ανταρτών» απαντά.

  Έπειτα από διαπραγματεύσεις  δέκα ημερών, η Συμφωνία της Βάρκιζας υπογράφηκε το σχετικό πρωτόκολλο από τα μέλη των δύο αντιπροσωπειών το απόγευμα στις  12 Φεβρουαρίου 1945 στη μεγάλη αίθουσα του υπουργείου Εξωτερικών με τον 55χρονο γραμματέα του ΚΚΕ Γιώργη Σιάντο να δηλώνει οτι  «η σύγκρουση μεταξύ ΕΛΑΣ και Βρετανών πιστεύουμε ήταν αποτέλεσμα μιας παρεξήγησης»!

 Η συμφωνία αποτελείτο από 9 άρθρα* και προέβλεπε, μεταξύ άλλων, αφοπλισμό όλων των ένοπλων σωμάτων της Αντίστασης, ανασύνταξη του Εθνικού Στρατού, εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τους συνεργάτες των Γερμανών, αμνηστία για τα πολιτικά αδικήματα, δημοψήφισμα για το πολιτειακό ζήτημα και εκλογή Συντακτικής Συνέλευσης για την κατάρτιση νέου Συντάγματος.

                          Φωτο αρχείου: Αναμνηστική φωτογραφία μετά την υπογραφή 

Η σημασία της συμφωνίας αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι το κείμενό της δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, προσδίδοντας στο περιεχόμενό της ισχύ νόμου.

Οι μπαρουτοκαπνισμένοι αντάρτες του ΕΛΑΣ αναγκάστηκαν να παραδώσουν τα όπλα.   

 Φωτο αρχείου: Αντάρτες του ΕΛΛΑΣ κλαίνε κατά την παράδοση των όπλων

Στις 28 Φεβρουαρίου ολοκληρώθηκε ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ, ο οποίος παρέδωσε: 100 πυροβόλα, 210 όλμους, 420 πολυβόλα, 1400 οπλοπολυβόλα, 700 αυτόματα, 49.000 τυφέκια και πιστόλια.  

        

                                 Φωτο αρχείου: Παράδοση οπλισμού του ΕΛΑΣ  

 

 Φωτο αρχείου :Βρετανός στρατιώτης ταξινομεί τα παραδοθέντα όπλα των ανταρτών 

        Φωτο αρχείου: Ο Ριζοσπάστης, όργανο του ΚΚΕ, ζητά να εφαρμοστεί η Συνθήκη της Βάρκιζας

H υπογραφή της Συμφωνίας παρά την αρχική της αποδοχή, βρήκε αντίθετο τον Άρη Βελουχιώτη,  οποίος όχι μόνο δεν πειθάρχησε στις αποφάσεις του ΚΚΕ, αλλά επιχείρησε να συνεχίσει τον ένοπλο αγώνα.

Ο Άρης ήταν από τους πιο επίμονους υπέρμαχους για τη μετατροπή του αντιστασιακού αγώνα σε κοινωνικό – πολιτικό και την επιβολή «λαοκρατικού» καθεστώτος. 

Έτσι, στο Γαρδίκι, παρά την αρχική αποδοχή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, διακήρυξε την ανάγκη να συνεχιστεί ο αγώνας εναντίον «του νέου ζυγού», η ενέργειά του όμως αυτή προκάλεσε την αντίδραση όχι μόνο της ελληνικής κυβέρνησης, αλλά και της ηγεσίας του ΚΚΕ. 

Στις 16 Ιουνίου 1945 το κόμμα τον αποκήρυξε και τον διέγραψε* με δημοσίευμα του «Ριζοσπάστη». 

Ήταν η ημέρα που ο Άρης βρισκόταν περικυκλωμένος από παραστρατιωτικές ομάδες και μονάδες του στρατού στην Μεσούντα της Άρτας και αποφάσισε να δώσει τέλος στη ζωή του για να μην πέσει στα χέρια τους. Το πτώμα του αποκεφαλίστηκε από τους άνδρες των εθνικοφρόνων παραστρατιωτικών   και το κρέμασαν  μαζί με του συντρόφου του Τζαβέλα σε κεντρικό φανοστάτη της πόλης των Τρικάλων.

  Φωτο αρχείου:Τα κομμένα κεφάλια του Βελουχιώτη και του Τζαβέλα στα Τρίκαλα

 Οι εθνικόφρονες έκαναν γλέντι που κράτησε μέχρι το πρωί. 

Η Συμφωνία της Βάρκιζας αποτέλεσε γράμμα κενό. Το χάσμα ανάμεσα στις δύο παρατάξεις Δεξιά, Αριστερά δεν γεφυρώθηκε. 

Οι παραβιάσεις των όρων της συμφωνίας,  η λευκή τρομοκρατία σε βάρος των αγωνιστών και η δράση αντικομμουνιστικών ομάδων στην ύπαιθρο  οδήγησαν να δημιουργηθούν νέες ανταρτικές ομάδες και ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας -ΔΣΕ και στον Εμφύλιο Πόλεμο που διήρκεσε ως τις 30 Αυγούστου 1949.

    *  Τα 9 άρθρα της Συμφωνίας 

• Με το 1ο Άρθρο η κυβέρνηση υποχρεώνεται να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη εκδήλωση των πολιτικών φρονημάτων. Θα υπάρχει ελευθερία στην άσκηση των δικαιωμάτων του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι και του συνδικαλίζεσθαι, αλλά και πλήρης έκφραση των πάσης φύσεως απόψεων μέσω του Τύπου..
• Με το 2ο Άρθρο αίρεται άμεσα ο Στρατιωτικός Νόμος και ελευθερώνονται όσοι οπαδοί του Ε.Α.Μ. είχαν συλληφθεί και κρατούνταν από άλλες οργανώσεις.
• Με το 3ο Άρθρο προβλεπόταν η αμνήστευση όλων των πολιτικών αδικημάτων που τελέσθηκαν από την 3η Δεκεμβρίου 1944 και μέχρι την υπογραφή της Συμφωνίας. Εξαιρέθηκαν από την αμνηστία τα αδικήματα του κοινού Ποινικού Κώδικα κατά της ζωής και της περιουσίας, τα οποία τελέσθηκαν χωρίς να είναι αναγκαία για την επίτευξη του πολιτικού αδικήματος. Ο Νόμος που θα όριζε τις σχετικές λεπτομέρειες προβλέφθηκε να δημοσιευθεί μετά την υπογραφή της Συμφωνίας. Από την αμνηστία θα εξαιρούνταν όσοι, ενώ ήταν υποχρεωμένοι (καθώς ανήκαν στον Ε.Λ.Α.Σ., την Εθνική Πολιτοφυλακή και τον Ε.Λ.Α.Ν.), δεν παρέδιδαν τον οπλισμό τους μέχρι τη 15η Μαρτίου 1945.
• Με το 4ο Άρθρο προβλεπόταν πως οι κρατούμενοι και οι συλληφθέντες από τις δυνάμεις του Ε.Λ.Α.Σ., της Εθνικής Πολιτοφυλακής και τον Ε.Λ.Α.Ν., ανεξάρτητα της ημέρας σύλληψης, θα αφήνονταν αμέσως ελεύθεροι. Όσοι κρατούνταν με την κατηγορία του δοσιλογισμού ή ως ένοχοι αδικημάτων θα παραδίδονταν στις επίσημες Δικαστικές Αρχές προκειμένου δικαστούν από τη Δικαιοσύνη σύμφωνα με τον Νόμο.
• Με το 5ο Άρθρο οριζόταν ότι ο Εθνικός Στρατός της χώρας θα αποτελείται από οπλίτες της εκάστοτε κλάσης. Ο Ιερός Λόχος θα παραμείνει ως έχει εφόσον βρίσκεται υπό τις άμεσες διαταγές του Συμμαχικού Στρατηγείου (σ.σ. εκείνη την περίοδο συνέχιζε τη δράση του κατά των Γερμανών στα νησιά του Αιγαίου), και αργότερα θα συγχωνευόταν και αυτός στον Εθνικό Στρατό. Επιβάλλεται επίσης τακτική στρατολόγηση σε όλη την επικράτεια, ενώ στις υπάρχουσες μονάδες θα προσέλθουν και όλοι οι αποστρατευθέντες του Ε.Λ.Α.Σ. που ανήκαν στις κλάσεις κατάταξης. Το άρθρο κατέληγε με την πρόβλεψη ότι «τα πολιτικά και κοινωνικά φρονήματα των στρατευομένων πολιτών θα είναι σεβαστά».
• Με το 6ο άρθρο αποφασιζόταν ότι μετά τη δημοσίευση της Συμφωνίας θα ξεκινούσε η αποστράτευση όλων των ενόπλων δυνάμεων της Αντίστασης και ειδικότερα του τακτικού και εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ., του Ε.Λ.Α.Ν. και της Εθνικής Πολιτοφυλακής. Η διαδικασία της αποστράτευσης και οι τεχνικοί όροι της εκτέλεσής της ορίστηκε πως θα εκτελούνταν με βάση ειδικό πρωτόκολλο, το οποίο θα συνέτασσε η Τεχνική Επιτροπή της Διάσκεψης και το οποίο θα προσαρτούνταν στη Συμφωνία. Ορίστηκε πως το υλικό που θα παρέδιδε ο Ε.Λ.Α.Σ. θα επιτασσόταν υπέρ του Κράτους και με την ολοκλήρωση της παράδοσής του θα αποδιδόταν από τις αρμόδιες αρχές πρωτόκολλο παραλαβής.
• Με το 7ο Άρθρο συμφωνήθηκε η δημιουργία ειδικού Συμβουλίου από την κυβέρνηση, για την πραγματοποίηση της εκκαθάρισης των υπαλλήλων που εργάζονται στο Δημόσιο, στα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, στους δήμους, στις κοινότητες και στις επιχειρήσεις και υπηρεσίες που εξαρτώνται από το κράτος. Ως κριτήρια εκκαθάρισης ορίζονται η επαγγελματική επάρκεια, ο χαρακτήρας το ήθος του υπαλλήλου αλλά και το εάν είχαν ή όχι συνεργαστεί με τον εχθρό ή εάν χρησιμοποιήθηκε ως όργανο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά (1936-1941). Όσοι υπάλληλοι κατά τη διάρκεια της Κατοχής είχαν προσχωρήσει σε αντιστασιακές οργανώσεις, θα επανέρχονται στις θέσεις τους και θα κρίνονταν όπως και οι υπόλοιποι υπάλληλοι. Κανείς δεν πρόκειται να διωχθεί μόνο για τα πολιτικά του φρονήματα.
• Με το 8ο Άρθρο εκκαθαρίζονται τάχιστα τα Σώματα Ασφαλείας, η Χωροφυλακή και η Αστυνομία Πόλεων από ειδικά Εκκαθαριστικά Συμβούλια. Τα κριτήρια εκκαθάρισης αποφασίστηκε πως θα ήταν αντίστοιχα με αυτά που είχαν οριστεί για τους Δημοσίους Υπαλλήλους. Προβλέφθηκε πως όσοι αξιωματικοί και οπλίτες των Σωμάτων Ασφαλείας ενέπιπταν στις διατάξεις περί αμνηστίας της Συμφωνίας και κατά τη διάρκεια της Κατοχής είχαν προσχωρήσει στον Ε.Λ.Α.Σ., τον Ε.Λ.Α.Ν. και την Εθνική Πολιτοφυλακή θα επανέρχονταν αμέσως στις θέσεις τους και θα κρίνονταν με τον ίδιο τρόπο, όπως οι συνάδελφοί τους. Επιπλέον, ορίστηκε πως όσοι αξιωματικοί και οπλίτες των Σωμάτων Ασφαλείας είχαν εγκαταλείψει της θέσεις τους από την 3η Δεκεμβρίου μέχρι και την υπογραφή της Συμφωνίας, ετίθεντο σε καθεστώς διαθεσιμότητας, μέχρι να αποφασίσει για αυτούς η Κυβέρνηση που θα προέκυπτε από τις εθνικές εκλογές.
• Το 9ο Άρθρο της Συμφωνία προβλεπόταν ότι τι ταχύτερο δυνατό, και σίγουρα εντός του έτους 1945, θα διεξαχθεί με πλήρη ελευθερία δημοψήφισμα που θα ρυθμίσει το πολιτειακό ζήτημα. Αμέσως μετά θα διεξαχθούν εθνικές εκλογές για τη συγκρότηση Συντακτικής Βουλής που θα καταρτίσει το νέο Σύνταγμα. Αμφότερες οι πλευρές που συνυπογράφουν τη Συμφωνία αυτή, δηλώνουν την επιθυμία να κληθούν παρατηρητές από τις μεγάλες συμμαχικές χώρες που θα ελέγξουν τη γνησιότητα έκφρασης της λαϊκής θέλησης στις κάλπες.

* Τα κατοπινά χρόνια, δύο φορές το ΚΚΕ αποκατέστησε πολιτικά τον Άρη Βελουχιώτη, στις 20 Ιουνίου 1962 και στις 16 Ιουλίου 2011.

ΠΗΓΕΣ: sansimera.gr/articles/210, newsbeast.gr

Επιμέλεια:  Π.Χ

                                                                Ρωγμή στην ενημέρωση