ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ: 4 Ιουλίου 1944 Γερμανοί ναζί και ντόπιοι συνεργάτες τους σκότωσαν τον Βαγγέλη Μαρτάκη

Ο μαχητής συμπατριώτη μας, που δεν πρέπει ξεχνάμε

Είναι γνωστό όχι μόνο στο Πανελλήνιο αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, ότι στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας -μεταξύ αυτών ο Βύρωνας, η Καισαριανή, ο Υμηττός- αναπτύχθηκε έντονη αντιστασιακή δράση ενάντια στους ναζί Γερμανούς κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Την ελληνική χωροφυλακή, τα τάγματα ασφαλείας, τους χίτες και τους δωσίλογους.

Στο Βύρωνα μεγάλο τμήμα του λαού και της νεολαίας από την πρώτη στιγμή δεν συνθηκολόγησε με τον Ιταλό κατακτητή και στη συνέχεια με την εισβολή των Γερμανών ναζί στην χώρα μας. 

Η Γερμανική εισβολή ξεκίνησε στις 6 Απριλίου του 1941 με την επίθεση γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα μέσω Βουλγαρίας και Γιουγκοσλαβίας. Η εισβολή αυτή εκτελέστηκε με δύο επιχειρήσεις. 

Την επιχείρηση Μαρίτα, που αφορούσε τις επιχειρήσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα, και την μετέπειτα επιχείρηση Ερμής, που αφορούσε την αεραπόβαση και κατάληψη της Κρήτης γνωστότερη ως Μάχη της Κρήτης.

Η Γερμανική επίθεση στην Ελλάδα ήταν μέρος των ευρύτερων πολεμικών επιχειρήσεων στη Μεσόγειο και ειδικότερα της Βαλκανικής Εκστρατείας, ενώ για την Ελλάδα ήταν συνέχεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου, που είχε ξεκινήσει στις 28 Οκτωβρίου 1940 καθώς και με το προηγούμενο της βουλγαρικής εισβολής και της τριπλής κατοχής που ακολούθησε.

Οι Γερμανοί ναζί με το που εισέβαλαν στην Αθήνα, τοποθέτησαν τη σημαία τους με την σβάστικα να κυματίζει στην Ακρόπολη. Δεν είχε συμπληρωθεί ένας μήνας (Μάϊος 1941) και δύο νεαροί φοιτητές ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας πήραν την απόφαση να στείλουν το δικό τους ηχηρό μήνυμα στον κατακτητή, αφού δεν δέχονταν να κυματίζει η γερμανική σημαία στην Ακρόπολη. Σχεδίασαν και προχώρησαν στην υποστολή της σβάστικας από την Ακρόπολη και ουσιαστικά ήταν η πρώτη αντιστασιακή πράξη στην κατεχόμενη Αθήνα.

Φωτό αρχείου: Οι ναζί προσπαθούν να σηκώσουν την σβάστικα στην Ακρόπολη 

Η ηρωική ενέργεια με το κατέβασμα της σημαίας των ναζί από την Ακρόπολη από τους δύο νεολαίους, Μανώλη Γλέζο και Λάκη Σιάντα, είχε τεράστια απήχηση στο ηθικό των δοκιμαζόμενων Ελλήνων.

Έτσι ξεκινά ο αγώνας του λαού και της νεολαίας μας που δεν θέλησε να συνθηκολογήσει με τους κατακτητές και πρωτοστάτησε στον αγώνα για την ελευθερία.

Νεολαίοι του Βύρωνα -γνωστοί και ως οι σαλταδόροι του Βύρωνα- έκαναν διάφορες επιθέσεις στους κατακτητές, τους άρπαζαν κουραμάνες, ρεζέρβες αυτοκινήτων, βενζίνη, ακόμα και όπλα και ότι άλλο μπορούσαν και τους ήταν χρήσιμο. 

Ορισμένοι από τους σαλταδόρους αυτούς εντάχθηκαν ή συνεργάστηκαν με τις αντιστασιακές οργανώσεις. Σύνδεσμος της αντίστασης με τους σαλταδόρους ήταν ο Βαγγέλης Μαρτάκης. 

Βυρωνιώτες/σσες ήταν φίλοι και συνεργάτες των κατακτητών. Ορισμένοι μάλιστα οργανώθηκαν και στην ακροδεξιά βασιλική οργάνωση Χ και ανέπτυξαν σχέσεις με τους χίτες στο Παγκράτι όπου δρούσε η γνωστή ομάδα - οικογένεια Παπαγεωργίου, ο φόβος και ο τρόμος κάθε πατριώτη στην ευρύτερη περιοχή και στον Βύρωνα. 

Επικεφαλής ήταν ο εύελπις Νίκος Παπαγεωργίου με το ψευδώνυμο "Βοναπάρτης". Ηγετικά στελέχη τα αδέλφια του Γιάννης και Αλέκος. Το άνδρο τους ήταν σε ένα υπόγειο στην οδό Κρησίλα στο Παγκράτι. Όλη η ομάδα Παπαγεωργίου εξοντώθηκε από την ΟΠΛΑ με επικεφαλής τον Γιώργο Κολλημένο. Εκτελέστηκαν την 2/9/1944, 23/9/44, 8/12/44, 12/12/46 σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Απόστολος Κοκόλιας στο βιβλίο του "90 ΧΡΟΝΙΑ ΒΥΡΩΝΑΣ" στους πρόποδες του Υμηττού. 

Η οργάνωση Χ ιδρύθηκε το Ιούνιο του 1941 και τα μέλη λέγονταν χίτες.

Στα ιδρυτικά μέλη της οργάνωσης περιλαμβάνονταν οι εξής: 1) στρατηγός Γεώργιος Λάβδας, 2) στρατηγός Βασίλειος Βραχνός, 3) σ/χης Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου, 4) σ/χης Θεμιστοκλής Κετσέας, 5) σ/χης Αγησίλαος Σινιώρης και 6) σ/χης Γεώργιος Γρίβας. Περισσότερο δραστήριος από όλους ήταν ο Γρίβας. Ο Γρίβας, που έμεινε στην ιστορία με το ψευδώνυμο «Διγενής», είχε γεννηθεί στην Κύπρο και ήταν φανατικός ακροδεξιός και βασιλόφρων. Έγινε ο αδιαμφισβήτητος αρχηγός της Χ. Είχε τοποθετηθεί Υπεύθυνος της Υπηρεσίας Στρατιωτικών Αρχείων, που είχε συστήσει η κατοχική κυβέρνηση.

Η Χ ήταν μια ακροδεξιά και φιλοβασιλική οργάνωση στρατιωτικού τύπου, με πλούσια δράση στο χώρο της ένοπλης βίας

 

Συχνά επέβαλε ένα καθεστώς τρομοκρατίας σε περιοχές της Αθήνας και της επαρχίας και δολοφονούσε μέλη και οπαδούς του ΚΚΕ και του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ (δηλαδή της μεγαλύτερης αντιστασιακής οργάνωσης). Είχε σημαντική συμμετοχή στις μάχες των Δεκεμβριανών του 1944 και στη περίοδο της Λευκής Τρομοκρατίας κατά την μετά Βάρκιζα εποχή. Η ένθερμη υποστήριξή της οργάνωσης Χ προς το βασιλιά φαίνεται και από το ότι στο σήμα της υπάρχει το στέμμα.

Ο λαός και η νεολαία, που δεν ήθελε να συμβιβαστεί με τους κατακτητές και τους διάφορους δωσίλογους συνεργάτες του καθώς και με το κράτος της δεξιάς και τους μηχανισμούς του, επέλεξε να οργανωθεί και να προσφέρει στον αγώνα μέσα από τις γραμμές των αντιστασιακών οργανώσεων.

Από την ίδρυση του ΕΑΜ στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 οργανώθηκε σε αυτό μεγάλο τμήμα του λαού μας, στην συνέχεια δημιουργήθηκε το ένοπλο του τμήμα Ελληνικός Απελευθερωτικός Στρατός - ΕΛΑΣ (Φεβρουάριος του 1942), το Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό (ΕΛΑΝ), ο εφεδρικός ΕΛΑΣ (Ένοπλοι των Πόλεων), η ΕΠΟΝ (Φεβρουάριος του 1943) και άλλες μικρότερες αντιστασιακές οργανώσεις. Η ίδρυση του ΕΑΜ στο Βύρωνα έγινε τον Ιούλιο του 1942. 

Η ψυχή των οργανώσεων ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΛΑΝ, ΕΠΟΝ ήταν το ΚΚΕ.

Οι επιθέσεις των Γερμανών κατακτητών με τους ντόπιους συνεργάτες τους γίνονταν όλο και ποιο βίαιες, έκαναν μπλόκα, συλλαμβάνανε κόσμο και στη συνέχεια τους έστελναν αιχμάλωτους στην Γερμάνια για να δουλεύουν στα εργοστάσια για τις ανάγκες της πολεμικής μηχανής των ναζί.

Οι Γερμανοί -μαζί με Έλληνες ταγματασφαλίτες, χωροφύλακες, χίτες γερμανοτσολιάδες- σκορπούσαν παντού τον τρόμο και το θάνατο.

Μεγάλο τμήμα του λαού και της νεολαίας μας αντιδρούσε. Δεν μπορούσε να σιωπά, να συναινέσει, να συνυπάρξει με τους Γερμανούς ναζί κατακτητές και τους ντόπιους, που είχαν επιλέξει να γίνουν συνεργάτες τους.

Τον Σεπτέμβριο του 1941 δημιουργήθηκε η αντιστασιακή οργάνωση Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), που έδρασε κυρίως την περίοδο της κατοχής. Ιδρύθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 από τους Λευτέρη Αποστόλου (ΚΚΕ), Χρήστο Χωμενίδη (ΣΚΕ), Απόστολο Βογιατζή (Αγροτικό Κόμμα) και Ηλία Τσιριμώκο (ΕΛΑ). Το ΕΑΜ αποτέλεσε τη μαζικότερη αντιστασιακή οργάνωση επί κατοχής αλλά και την μαζικότερη πολιτική οργάνωση στη σύγχρονη Ελλάδα.

Τον Φεβρουάριο του 1942 ιδρύθηκε το ένοπλο σκέλος του ΕΑΜ, ο Ελληνικός Απελευθερωτικόςε Στρατός (ΕΛΑΣ), με στόχο την διεξαγωγή ανταρτοπόλεμου ενάντια στις δυνάμεις κατοχής. Η δράση του οδήγησε στην απελευθέρωση ορισμένων ορεινών περιοχών, που ονομάστηκαν Ελεύθερη Ελλάδα.

Το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ στις συνοικίες Βύρωνας, Νέα Ελβετία - Γούβα - Καισαριανή - Ζωγράφου δημιούργησαν τις οργανώσεις τους από πολύ νωρίς και ανέπτυσσαν έντονη μαχητική δράση.

Ανάμεσα στα μέλη του ΕΛΑΣ Βύρωνα ήταν και ο νεολαίος Βαγγέλης Μαρτάκης και ήταν δυναμικά παρών σε όλες τις μάχες του ΕΛΑΣ στο Βύρωνα και στις γύρω περιοχές.

Ο Βαγγέλης Μαρτάκης γεννήθηκε το 1922 στη Χίο, στον πρώτο σταθμό στο ταξίδι της προσφυγιάς από τα παράλια της Μ. Ασίας για την Ελλάδα.

Έφτασε με την μητέρα του και τους πρόσφυγες στο πρώτο προσφυγικό οικισμό Παγκρατίου, όπου το 1924 μετονομάστηκε σε συνοικισμό Βύρωνος. Ορφανός από πατέρα, ζούσε με τη μητέρα του στην οδό Κυδωνιών 79 στον Βύρωνα, η οποία εργαζόταν καθαρίστρια στα σχολεία της Αγ. Τριάδας. Στο σπίτι του, όπου μεγάλωσε, έχει ανεγερθεί η πολυκατοικία στις οδούς Κυδωνιών και Δημήτρη Κωνσταντιλιέρη. 

Ο Βαγγέλης παρά τις μεγάλες στερήσεις και τις δυσκολίες της εποχής κατάφερε να σπουδάσει. Η κατοχή βρίσκει τον Μαρτάκη φοιτητή στη Νομική Σχολή.

Ήταν από τους πρώτους ένοπλους μαχητές του ΕΛΑΣ στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας. Μαζί με άλλους δύο στενούς του φίλους φοιτητές τον Γιώργο Κολλημένο, τον Αριστοτέλη Τσιφλάκο (Καμπούρης) αποτέλεσαν το φόβητρο για τους Έλληνες συνεργάτες των κατακτητών στις ανατολικές συνοικίες.

Ο παράτολμος χαρακτήρας του, η δυναμικότητα του, χάρισε στον Μαρτάκη τη φήμη του Μαύρου (ήταν μελαμψός) ατρόμητου μαχητή, όπως τον έλεγαν.

Από τα τέλη του καλοκαιριού έως τον Οκτώβριο του 1943, το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ αποφάσισαν να δημιουργήσουν την οργάνωση «οµάδων περιφρούρησης της ζωής των αγωνιστών» Ο.Π.Λ.Α. και το πολιτικό γραφείο του ΚΚΕ προσδιόρισε την στάση, που θα κρατούσαν απέναντι στους ταγµατασφαλίτες, τους Μουραντάδες, τους δωσίλογους και κάθε λογής συνεργάτες του κατακτητή.

Η ∆ΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΠΕΡΙΦΡΟΥΡΗΣΗΣ ΛΑΪΚΟΥ ΑΓΩΝΑ (ΟΠΛΑ)

Πρώτος «πολιτικός» υπεύθυνος της ΟΠΛΑ ορίστηκε από τη Β’ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Δεκεµβρίου του 1942 ο περίφημος Νίκος Πλουµπίδης, καθοδηγητής της ΚΟΑ από την πλευρά του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ και ουσιαστικός οργανωτικός εγκέφαλος του παράνομου μηχανισμού της Αθήνας μέχρι την Απελευθέρωση. 

Το πλήρες κείμενο όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο του Δενδρινού "ΟΠΛΑ το τιμωρό χέρι του Λαού", έχει ως εξής:

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΡΙΦΡΟΥΡΗΣΗΣ ΛΑΪΚΟΥ ΑΓΩΝΑ (Ο.Π.Λ.Α)

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ

«Οι κατακτητές και η προδοτική Κυβέρνηση του µέθυσου Ράλλη και του κύναιδου Ταβουλάρη, αφού µε την πείνα, την οµηρία, το κάψιµο χωριών και περιοχών, τις δολοφονίες και τις συλλήψεις δεν µπόρεσαν να γονατίσουν τον Ελληνικό Λαό, έφεραν το δήµιο ΣΙΜΑΝΑ µε ειδικούς δηµίους να οργανώσουν επιστηµονικώτερα δολοφονίες, εµπρησµούς, ανατινάξεις για την εξόντωση του λαού και των αγωνιστών του. Οργάνωσαν και εξόπλισαν εκτός από τις ασφάλειες, ειδικά Τάγµατα Ασφαλείας µε σκοπό το χτύπηµα του λαού, που παλεύει για να ζήσει και να ελευθερωθεί. Σύµµαχοι, συνεργοί και βοηθοί των κατακτητών ενάντια στο λαό είναι οι οργανώσεις, που καθοδηγούνται και πληρώνονται από το Βασιληά. Τον Γλύξµπουργκ τον υπεύθυνο υποκινητή εµφυλίου πολέµου στην Ελλάδα. Το βασιληά που µε τους Παπαδόγγονες, Χρυσοχόου και άλλους αποβλέπει να διαλύσει µε τη βοήθεια των Γερµανών τις πραγµατικές εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις, να ξανάλθει στην Ελλάδα και να καταλάβει την εξουσία.

Όλοι αυτοί, κατακτητές, προδοτική Κυβέρνηση, αντιδραστικές οργανώσεις, εξοπλίζουν σήµερα σώµα δολοφόνων που ονοµάζουν Ειδική Ασφάλεια και που σ’ αυτό αυτοί δολοφόνησαν τον δικηγόρο Γιαννακόπουλο, από τους αρχηγούς του Ε∆ΕΣ γιατί ήθελε να ξεκαθαρίσει τον Ε∆ΕΣ από τους γκεσταπίτες.

Αυτοί κάθε µέρα δολοφονούν, πυροβολούν, συλλαµβάνουν, κάνουν έρευνες και τρομοκρατούν το λαό. Πάνε να λυγίσουν το λαό, να διαλύσουν τις οργανώσεις του. Ο Ελληνικός Λαός δεν ανέχεται να δολοφονείται και να τροµοκρατείται από τα καθάρµατα αυτά. Ο λαός µαζί µε την ΟΠΛΑ του θα δώσει απάντηση και θα τη δώσει γρήγορα.

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΡΙΦΡΟΥΡΗΣΗΣ ΛΑΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ (Ο.Π.Λ.Α.) οργάνωση του λαού ενάντια στους καταχτητές και τους προδότες ∆ΗΛΩΝΕΙ ότι:

1). Θα υπερασπίσει και θα περιφρουρήσει τις πραγµατικές εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις που αγωνίζονται τον τραχύ αγώνα ενάντια στους καταχτητές για την απελευθέρωση της Ελλάδας µας και για τη λαοκρατία.

2). Θα εξοντώσει κάθε προδότη που συνεργάζεται µε τους καταχτητές και θα τιµωρήσει σκληρά καθένα που δολοφονεί, προδίδει και συλλαµβάνει αγωνιστές του λαού.

3). Θα περιφρουρήσει τους λαϊκούς αγωνιστές και τους αγώνες του λαού. ΚΑΛΕΙ τους αξιωµατικούς όλων των όπλων, την αστυνοµία, την χωροφυλακή, τους ευζώνους και καθένα που θέλει να λέγεται Έλληνας να ΜΗΝ υπακούσουν στις εντολές των καταχτητών και των προδοτών, να ΜΗΝ γίνουν δολοφόνοι και προδότες του λαού. ΚΑΛΕΙ τον Ελληνικό Λαό να περιφρουρήσει τους αγωνιστές του και να ενισχύσει την Ο.Π.Λ.Α. καταγγέλλοντας µε συγκεκριμένα στοιχεία κάθε προδότη.

Η Ο.Π.Λ.Α. είναι ο άγρυπνος ΦΡΟΥΡΟΣ των αγωνιστών του λαού και των λαϊκών αγώνων, ο ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΗΣ του λαού και ο αµείλικτος ΤΙΜΩΡΟΣ κάθε προδότη. Η Νίκη πλησιάζει και θα είναι ΝΙΚΗ του λαού».

Ο Βαγγέλης Μαρτάκης εντάχθηκε στην Ο.Π.Λ.Α.

Η ΟΠΛΑ Ανατολικών Συνοικιών αναζητούσε απεγνωσµένα την αιτία µίας ακατανόητης διαρροής πληροφοριών και δολιοφθορών στον οπλισµό της, από τον Ιανουάριο έως το Μάρτιο του 1944. Λέγεται ότι τα γραφεία της ΟΠΛΑ στο Βύρωνα βρίσκονταν στην οδό Αγ. Σοφίας 7.

Μετά από παγίδες και εξαντλητικές διασταυρώσεις στοιχείων, το νήµα έφτασε σε τρεις «χαφιέδες» που είχαν εισχωρήσει στις γραµές της ΟΠΛΑ Βύρωνα (οµάδα Αγίου Λαζάρου) και οι οποίοι τιµωρήθηκαν ανάλογα. 

Ο Βαγγέλης Μαρτάκης ομαδάρχης της ΟΠΛΑ, πραγματικό παλληκάρι

Σύμφωνα με τον συναγωνιστή του Μάνο Ιωαννίδη, ο Μαρτάκης συμμετείχε σε όλες τις αντιστασιακές ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν στον Βύρωνα και τις ανατολικές συνοικίες, ως ομαδάρχης του ΕΛΛΑΣ. Πολλές φορές κυκλοφορούσε κρατώντας μια θήκη βιολιού. Μέσα σε αυτή έκρυβε ένα αυτόματο τύπου «μαρσίπ», με το οποίο πολεμούσε στις γειτονιές του Βύρωνα και του Παγκρατίου.

Ο συναγωνιστής και φίλος του Μάνος Ιωαννίδης θυμάται: Ένα απόγευμα, κατευθυνόμενος προς τη Ν. Ελβετία, τον συνάντησα στην οδό Κυδωνιών, λίγο πριν από το σπίτι του. Σταθήκαμε κουβεντιάζοντας, όταν απέναντί μας στη γωνία, σταματά ένα μαύρο αυτοκίνητο και βγαίνουν βιαστικά τέσσερις άντρες, ο ένας από τους οποίους κατευθύνεται σε μας και, λέγοντάς μας πως είναι της Ασφαλείας, μας ρωτά αν ξέρουμε, που είναι το σπίτι του Βαγγέλη Μαρτάκη. "Να εκεί είναι", του λέει ο Βαγγέλης ψύχραιμα και του δείχνει το σπίτι του. "Τον είδαμε όμως να φεύγει πριν από λίγο με τη μάνα του, δεν θα βρείτε κανέναν εκεί", συνεχίζει. Οι ασφαλίτες πήγαν και βροντοχτυπούσαν την πόρτα και φυσικά κανένας δεν τους άνοιξε, γιατί πράγματι η μάνα του είχε βγει μαζί του από το σπίτι. Έφυγαν οι ασφαλίτες κουνώντας μάλιστα το χέρι σε αποχαιρετισμό μας. ¨Αν κάνανε κιχ¨, μου λέει ο Βαγγέλης, ¨θα τους λιάνιζα¨, και ανοίγει την άσπρη καπαρντίνα του, δείχνοντάς μου ένα γερμανικό αυτόματο «μαρσίπ» που κρεμόταν από τον ώμο του».

Λαμπρός αγωνιστής, παλληκάρι σωστό και ατρόμητο ήταν ο Βαγγέλης Μαρτάκης, Μέσα από τη σκληράδα του εξέπεμπε το μαυριδερό πρόσωπο του, κρυβόταν μια αγνή ρομαντική προσωπικότητα, ήταν άνθρωπος βαθιά συναισθηματικός, τον γνώριζα πολύ καλά, αναφέρει ο Θόδωρος Κυριακίδης στο βιβλίο του "Ο Βύρωνας στη δίνη της καταιγίδας του 20ου αιώνα", έκδοση Δήμος Βύρωνα. Και συνεχίζει: Στην όψη σκληρός σαν τους αγωνιστές του 21. Η λέξη φόβος άγνωστη για το γεροδεμένο παλληκάρι, ...άριστος χειριστής των όπλων, τέρας ψυχραιμίας. όποιος είναι στον αγώνα μαζί του, αισθάνεται σιγουριά. Σε μια νυκτερινή μας δράση στην βορεινή πλευρά της Καισαριανής και κοντά στο λόφο του Αράπη ξεφύγαμε οι δυό μας από το μπλόκο των ταγματασφαλιτών και τρέχοντας φτάσαμε στα πρώτα υψώματα που μεσολαβούν πριν από τους πρόποδες του Υμηττού. Αναγκασθήκαμε να μείνουμε στην κορυφή του βουνού. Αρκεί που γλιτώσαμε από τα παλιόμουτρα. 

Ο Μαρτάκης δεν έπεσε ποτέ στα χέρια των ανδρών της Ειδικής Ασφάλειας της Ελληνικής Χωροφυλακής, οι οποίοι τον κυνηγούσαν με μανία.

Στις 8 Μαΐου 1944, µια πενταµελής οµάδα µαχητών από το Παγκράτι και Βύρωνα µε επικεφαλής τον οµαδάρχη της ΟΠΛΑ, Βαγγέλη Μαρτάκη (Μαύρο) επιτέθηκε µε αυτόµατα και πιστόλια στο Αστυνομικό Τμήμα του Βύρωνα απαιτώντας την αποφυλάκιση δύο µαχητών που είχαν συλληφθεί από αστυφύλακες την προηγούµενη. Στη σφοδρή σύγκρουση, ένας αστυφύλακας σκοτώθηκε και ένας άλλος τραυµατίστηκε ενώ οι Γερµανοί θεώρησαν αυτή την πρώτη πολιορκία αστυνομικού τμήματος σαν απόδειξη ότι «ο Βύρωνας είχε αποκλειστεί από τους κοµµουνιστές». 

Την Δευτέρα 4 Ιουλίου 1944 αξιωματικοί των ΕΣ-ΕΣ, ο Πλυτζανόπουλος, ο λοχαγός αρχιβασανιστής Γκοτζαμάνης με 500 διαλεχτά καθάρματα (ΕΣ-ΕΣ, ταγματαλήτες, χίτες, Ειδική Ασφάλεια), προωθούνται από το ξημέρωμα με αυτοκίνητα από το κέντρο και αναπτύσσονται σε θέση μάχης κατά μήκος της λεωφόρου Υμηττού (στο Παγκράτι). Άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας με τη συνοδεία αξιωματικων των ΕΣ-ΕΣ, πραγματοποίησαν μπλόκο στην περιοχή της Γούβας (Άγιος Αρτέμιος). Περίπου 5.000 άτομα συγκεντρώθηκαν στη συμβολή των οδών Φιλολάου και Εμπεδοκλέους.

Μετά τη λήξη του μπλόκου, περίπου 100 κρατούμενοι οδηγήθηκαν από τα Τάγματα Ασφαλείας στο αστυνομικό τμήμα Παγκρατίου. Οι άνδρες του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ βλέποντας την πομπή να ανεβαίνει την οδό Φιλολάου, αποφάσισαν να επιτεθούν. 

Ο Μαρτάκης και η ομάδα του κτύπησαν την φάλαγγα, παρότι γνώριζαν ότι η μάχη ήταν άνιση, με στόχο τη δημιουργία σύγχυσης ώστε να δώσουν την ευκαιρία σε κάποιους από τους κρατούμενους να δραπετεύσουν. Στην επίθεση οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους απάντησαν με καταιγισμό πυρρών. 

Ο Μαρτάκης δεν εγκαταλείπει την προσπάθεια, επιμένει. Ανέβηκε στην ταράτσα του κινηματογράφου «Παλάς» στην Υμηττού και με το πολυβόλο του άρχισε να θερίζει ολόκληρη την πλατεία Παγκρατίου στην οποία είχαν σκορπίσει οι άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας. Η ανταλλαγή πυρών κράτησε περίπου δύο ώρες και τα πυρομαχικά τελείωσαν. 

Στη συνέχεια ο Βαγγέλης Μαρτάκης επιχείρησε να απεγκλωβιστεί. Τον βοήθησε ο συναγωνιστής του Παναγιώτης Καρλάφτης, καλύπτοντάς τον με διαρκή πυρά από την οδό Ιφικράτους. Οι δύο τους άρχισαν να τρέχουν προς την Καισαριανή. Εκεί, λόγω της απόλυτης κυριαρχίας του ΕΛΑΣ, δύσκολα θα «έμπαιναν» οι άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας. 

Ο Μαρτάκης τραυματισμένος και ο Καρλάφτης δεν κατάφεραν να καλύψουν την απόσταση και να φτάσουν στην είσοδο της Καισαριανής.

Εκεί ο Μαρτάκης κατέρρευσε. Η αιμορραγία από την σφαίρα που τον είχε τραυματίσει του στέρησε τις δυνάμεις και δεν κατάφερε να πάει τα τρία-τέσσερα τελευταία οικοδομικά τετράγωνα. Ο συναγωνιστής του Παναγιώτης Καρλάφτης, δεν τον άφησε μόνο.

Η μανία των Ταγμάτων Ασφαλείας ξέσπασε στους δύο ΕΛΑΣίτες.

Ο Βαγγέλης Μαρτάκης δέχθηκε πέντε σφαίρες, μια από τις οποίες ήταν χαριστική βολή στον κρόταφο. Ο Παναγιώτης Καρλάφτης δέχτηκε 20 σφαίρες. Αυτή είναι μια εκδοχή για την δολοφονία του Βαγγέλη Μαρτάκη. Έχουν γραφεί και άλλες εκδοχές για το που ακριβώς άφησε την τελευταία του πνοή, ο Μαρτάκης, όπως στο βιβλίο των Στέλιου Χρυσού και Δημήτρη Κολοτούρου "ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΡΩΝΑ".

Στο βιβλίο "Μαρτυρίες 41-44. Η Αθήνα της Κατοχής". Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2003, τόµος Β, σελ.304 αναφέρεται ότι ο Βαγγέλης Μαρτάκης ξεψύχησε σε ένα σπίτι της οδού Αγίου Φανουρίου, αφού πρόλαβε να εµπιστευτεί το αυτόµατό του στην ιδιοκτήτρια, που προσπάθησε να τον περιθάλψει. Λίγες µέρες µετά, εκείνη το παρέδωσε στη γιάφκα της ΟΠΛΑ Βύρωνα (Αγίας Σοφίας 7), στα χέρια του Γιώργου Κολληµένου (Μαρτυρία Μανώλη Ναυπλιώτη. Στο Χατζηπατέρας Κώστας -Φαφαλιού Μαρία. 

Οι σωροί των Βαγγέλη Μαρτάκη και Παναγιώτη Καρλάφτη μεταφέρθηκαν στο Νεκροτομείο Αθηνών, με το συνοδευτικό έγγραφο του αστυνομικού τμήματος Παγκρατίου να αναφέρει ότι σκοτώθηκαν μετά από συμπλοκή με άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας στη συμβολή των οδών Δαμάρεως και Φορμίωνος.

Στις 11/Ιουλίου 1944, λίγες ημέρες μετα τη δολοφονία του Μαρτάκη Βαγγέλη εκτελέστηκαν απο την ΟΠΛΑ ο Χίτης εύελπις Αντώνης Περράκης και ο 15χρονος μαθητής Στυλιανός Φελονέζης, ως υπευθυνοι για την δολοφονία. (Βιβλίο Απ. Κοκόλια). 

Αυτός ήταν ο Βαγγέλης Μαρτάκης.

Έναν συμπατριώτη μας που δεν πρέπει ξεχνάμε και να τιμούμε, όπως και όλους τους αγωνιστές και τις αγωνίστριες της εθνικής αντίστασης και του Δ.Σ.Ε.

Ο δήμος Βύρωνα θέλοντας να τιμήσει τον Βαγγέλη Μαρτάκη έδωσε επί δημαρχίας Νικολαΐδη το όνομα του στην περιοχή ΓΕΦΥΡΑ (πρώην πλατεία Δεληολάνη) και τοποθέτησε μια μικρή μαρμάρινη πλάκα με το όνομα του. Από τότε δεν έγινε καμία αναφορά - προσπάθεια ώστε να γνωρίζουν όσοι και όσες περνούν από το σημείο την ιστορία αυτού του αγωνιστή. 

Σήμερα 80 χρόνια μετά την δολοφονία του Βαγγέλη Μαρτάκη είναι καιρός ο χώρος αυτός να ανακατασκευαστεί και να ανεγερθεί ένα μνημείο, αντάξιο της τιμής και μνήμης του Βαγγέλη Μαρτάκη και όλων των αγωνιστών/στριων που έδωσαν τη ζωή τους ενάντια στους ναζί κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους.

Τον Ιούλιο του 2021 συμπολίτες μας, που δεν ξεχνούν, καταθέτουν λουλούδια στη μνήμη του Βαγγέλη Μαρτάκη

ΠΗΓΕΣ:

• el.wikipedia.org, e-prologos.gr, alithia.gr (άρθρο Μ. Χαραλαμπίδη),
• "ΤΟ ΤΙΜΩΡΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΛΑΟΥ - Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΠΛΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ 1942-1944" του Ιάσωνα Χανδρινού.
• ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ '41-'44: Η ΑΘΗΝΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ, Τόμος Β' των ΧΑΤΖΗΠΑΤΕΡΑ ΚΩΣΤΑ - ΦΑΦΑΛΙΟΥ ΜΑΡΙΑ

Επιμέλεια: Παναγιωτόπουλος Χρήστος

Ρωγμή στην Ενημέρωση