Επιδείνωση της Ελευθερίας των ΜΜΕ στην Ελλάδα
Σε κίνδυνο η ελευθερία των ελληνικών ΜΜΕ σύμφωνα με την Human Rights Watch (Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων).
Κόλαφος για τους θεσμούς στην Ελλάδα και ράπισμα για την Κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι η έκθεση της Human Rights Watch (Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), για την κατάσταση της Ελευθερίας του Τύπου στη χώρα μας.
Κοινωνικοί, νομικοί, πανεπιστημιακοί φορείς, ενεργοί πολίτες, συλλογικότητες, συνδικάτα, προοδευτικά πολιτικά κόμματα, ελεύθερα και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, να αναλάβουν δράση για την υπεράσπιση της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου στη χώρα μας.
Η Επιδείνωση της Ελευθερίας των ΜΜΕ στην Ελλάδα
Η έκθεση με τίτλο «Από το Κακό στο Χειρότερο: Η Επιδείνωση της Ελευθερίας των ΜΜΕ στην Ελλάδα», που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη 8 Μαΐου και αποτελείται από 117 σελίδες, έρχεται ως επιστέγασμα μιας σειράς δημοσιευμάτων, εκθέσεων και αναλύσεων Διεθνών Οργανισμών και θεσμών που περιγράφουν τη δραματική επιδείνωση των συνθηκών ελευθερίας έκφρασης στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια και σαφώς μετά το 2019.
Εξετάζει περιπτώσεις όπου το κράτος
επιδίωξε να ελέγξει τα ΜΜΕ προκειμένου να περιορίσει τον έλεγχο και την άσκηση
κριτικής στις ενέργειές του, μεταξύ άλλων παρακινώντας την αυτολογοκρισία,
αποδυναμώνοντας τον ρόλο των ΜΜΕ στη λογοδοσία της εκτελεστικής εξουσίας και
υπονομεύοντας τα δικαιώματα που άπτονται της ελευθερίας έκφρασης και ενημέρωσης
για όλους στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων όσων εργάζονται στα ΜΜΕ.
Ορισμένοι δημοσιογράφοι που άσκησαν
κριτική στη κυβέρνηση ανέφεραν ότι ήρθαν αντιμέτωποι με τον εκφοβισμό και την
παρενόχληση εκ μέρους των κυβερνητικών αξιωματούχων. Οι ενδείξεις κρατικής
παρακολούθησης δημοσιογράφων -είτε μέσω των πιο «παραδοσιακών» μέσων όπως
υποκλοπές από κρατικούς φορείς είτε μέσω της στόχευσής τους με εμπορικό
κατασκοπευτικό λογισμικό- εγείρουν σοβαρές ανησυχίες όσον αφορά την
ιδιωτικότητα και την ελευθερία της έκφρασης και ενέχουν τον κίνδυνο να
λειτουργήσουν αποτρεπτικά στη δημοσιογραφία καθώς οι πηγές φοβούνται την
ταυτοποίησή τους και οι δημοσιογράφοι φοβούνται για την ασφάλειά τους.
Εξίσου ανησυχητική είναι η ευκολία με
την οποία στο Ελληνικό Δίκαιο οι ισχυροί παράγοντες δύνανται να εργαλειοποιούν
το νομικό σύστημα και να στρέφονται κατά επικριτικών δημοσιογράφων μέσω
καταχρηστικών αγωγών, των αποκαλούμενων SLAPP (Strategic Lawsuits Against
Public Participation), οι οποίες αποσκοπούν στην οικονομική εξάντληση και τον
εκφοβισμό των ανεξάρτητων μέσων. Βασικό μέσο για αυτές τις αγωγές είναι ο
παροχυμένος, ηλικίας δεκαετιών, Νόμος περί Αστικών Αδικημάτων για τη δυσφήμιση
που είναι γνωστός και ως «τυποκτόνος νόμος
Η Ελλάδα δεν διαθέτει ισχυρές
ασφαλιστικές δικλείδες κατά των συγκεκριμένων αγωγών προκειμένου να περιοριστεί
η κατάχρηση του νομικού συστήματος για τη φίμωση δημοσιογράφων και υπερασπιστών
ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Σύμφωνα με την έκθεση ο ελληνικός
Ποινικός Κώδικας πρόσφατα τροποποιήθηκε με στόχο την αποποινικοποίηση της
«απλής δυσφήμησης», δηλαδή της διάδοσης ενός γεγονότος (ακόμα και αληθούς) το
οποίο μπορεί να προσβάλει την τιμή ή τη φήμη κάποιου.
Ωστόσο, παρά την αυξανόμενη ομοφωνία σε
ό,τι αφορά το διεθνές δίκαιο και τις εκκλήσεις διεθνών εμπειρογνωμόνων για την
κατάργηση του ποινικού αδικήματος της συκοφάντησης, η νομοθεσία της Ελλάδας
εξακολουθεί να στοιχειοθετεί ποινική ευθύνη για εξύβριση και συκοφαντική
δυσφήμιση -διάδοση ισχυρισμού που βλάπτει την τιμή ή τη φήμη ενός προσώπου,
παρά τη γνώση ότι είναι ψευδής– γεγονός που αποτελεί μία ακόμα τροχοπέδη για τη
δημοσιογραφία.
Το 2022, το μέγα σκάνδαλο των υποκλοπών,
ευρύτερα γνωστό ως σκάνδαλο «Predator» που πήρε το όνομά του από το λογισμικό
που χρησιμοποιήθηκε για τις παρακολουθήσεις, έγινε το σύμβολο των απειλών
εναντίον της ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα. Οι δημοσιογράφοι, ειδικά οι
ερευνητικοί δημοσιογράφοι, αποτέλεσαν κύριους στόχους παρακολούθησης, τόσο μέσω
των ενεργειών της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ) όσο και μέσω της χρήσης
κατασκοπευτικού λογισμικού για την παρακολούθηση των επικοινωνιών τους. Ακόμα
και κάποιοι δημοσιογράφοι που διερεύνησαν το σκάνδαλο, τέθηκαν με τη σειρά τους
υπό παρακολούθηση.
Τέλος, ο έλεγχος που ασκούν οι ελληνικές
αρχές στα κρατικά ΜΜΕ οδήγησε σε αθέμιτη επιρροή επί του περιεχομένου και επί
των συντακτικών οδηγιών, ενώ η χρήση από πλευράς της κυβέρνησης δημόσιων
διαφημιστικών κονδυλίων για τη στήριξη ιδιωτικών ΜΜΕ, έχει αξιοποιηθεί με σκοπό
την κατεύθυνση της ενημέρωσης προς όφελος της κυβέρνησης.
Για την αντιμετώπιση του ζητήματος
αυτού, είναι επιτακτική ανάγκη να ανακληθεί το διάταγμα με το οποίο η Γενική
Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης – ο εποπτικός φορέας της δημόσιας
ραδιοτηλεόρασης (ΕΡΤ) και του Αθηναϊκού - Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων –
υπάγεται στην αρμοδιότητα του Γραφείου του Πρωθυπουργού.
Οι δημοσιογράφοι που παραχώρησαν
συνέντευξη για την παρούσα έκθεση όλοι έκαναν λόγο για αποπνικτική ατμόσφαιρα
στον χώρο εργασίας τους και για ένα διάχυτο κλίμα λογοκρισίας και
αυτολογοκρισίας μέσα στο οποίο καλούνται να εργαστούν.
Υπάρχουν αυξανόμενοι διεθνείς
προβληματισμοί για την κατάσταση της ελευθερίας των ΜΜΕ στην Ελλάδα
Τον Φεβρουάριο του 2024, σε ψήφισμά του
το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε σοβαρές ανησυχίες για την ελευθερία των μέσων
ενημέρωσης και το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. Οι εκθέσεις για το Κράτος Δικαίου
της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχουν επίσης αναδείξει απειλές για την ελευθερία των
μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα, αν και αναγνωρίζουν ότι υπήρξαν ορισμένες θετικές
εξελίξεις. Ωστόσο, οι ελληνικές αρχές αρνούνται να αναγνωρίσουν ότι υπάρχει
πρόβλημα. Για παράδειγμα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης απέρριψε το ψήφισμα
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, λέγοντας ότι το κράτος δικαίου στην Ελλάδα είναι
«ισχυρότερο παρά ποτέ» και ότι «η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βρέθηκε συχνά στο
επίκεντρο συκοφαντιών» σε ό,τι αφορά τις επικρίσεις για τη στάση της κυβέρνησής
του σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το σκάνδαλο των υποκλοπών το 2022
αναδεικνύει έναν ακόμα προβληματισμό: η κυβέρνηση φαίνεται να υπονομεύει
μεθοδικά τις προσπάθειες απόδοσης ευθυνών, στις οποίες ενδεχομένως εμπλέκονται
πολιτικοί και άλλοι κρατικοί αξιωματούχοι. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση
επικαλέστηκε ζητήματα εθνικής ασφάλειας ώστε να παρεμποδίσει την αποκάλυψη
συναφών και αποδεικτικών στοιχείων, ενώ ο Γενικός Εισαγγελέας έχει διατάξει
έρευνα για την ταυτοποίηση των μαρτύρων που παρείχαν τα εν λόγω στοιχεία, στο
πλαίσιο μίας φαινομενικά συντονισμένης προσπάθειας συγκάλυψης παρατυπιών.
Ομοίως, με το σκάνδαλο της Λίστας Πέτσα, που αφορά τη διαδικασία διανομής
δημόσιων κονδυλίων σε μέσα ενημέρωσης από την ελληνική κυβέρνηση, αναδεικνύεται
ένα ανησυχητικό μοτίβο απροθυμίας των αρχών να αποκαλύψουν τις σχετικές
πληροφοριές που αποσκοπούν στην προάσπιση της διαφάνειας και στην απόδοση
ευθυνών. Η αρχική άρνηση δημοσιοποίησης της λίστας των αποδεκτών των κονδυλίων,
μια σειρά από ενδείξεις μεροληψίας κατά την απόδοση των κονδυλίων και η
παρεμπόδιση των ερευνών είναι παραδείγματα σκόπιμων προσπαθειών απόκρυψης της
διαδικασίας λήψης αποφάσεων από τον δημόσιο έλεγχο με αποτέλεσμα την υπονόμευση
της διαφάνειας και τη διάβρωση των δημοκρατικών αρχών.
Τα ελεύθερα και ανεξάρτητα μέσα
ενημέρωσης συνιστούν ακρογωνιαίο λίθο μίας υγιούς δημοκρατίας, διότι, μεταξύ
άλλων, διασφαλίζουν ότι το κοινό έχει τις απαιτούμενες πληροφορίες για να
λαμβάνει τεκμηριωμένες αποφάσεις και να θέτει τις αρχές προ των ευθυνών τους.
Βάσει των όσων καταγράφονται στην παρούσα έκθεση, η υφιστάμενη κατάσταση της
ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα απέχει πολύ από την εκπλήρωση των
υποχρεώσεων της χώρας βάσει του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου για τα
ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία της έκφρασης και της ενημέρωσης" αναφέρει μεταξύ πολλών άλλων η έκθεση.
Διαβάζοντας την έκθεση αντιλαμβανόμαστε και
ως «Ρωγμή στην ενημέρωση» την επιτακτική
ανάγκη κοινωνικοί, νομικοί, πανεπιστημιακοί φορείς, ενεργοί πολίτες, συλλογικότητες, συνδικάτα, προοδευτικά πολιτικά κόμματα, ελεύθερα και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, να
αναλάβουν δράση για την υπεράσπιση της Δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου στη
χώρα μας.
Διαβάστε ΕΔΩ https:// www.hrw.org/el/report/2025/05/08/391187
Ολόκληρη την έκθεση της Human Rights
Watch (Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), για την κατάσταση της
Ελευθερίας του Τύπου στη χώρα μας.
Ρωγμή στην ενημέρωση
Δεν υπάρχουν σχόλια