Σαν σήμερα 16/6/1945: Το τέλος του Άρη Βελουχιώτη

 

Ο Άρης Βελουχιώτης /Αθανάσιος Κλάρας, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου 1905 στη Λαμία. Ο πατέρας του Δημήτριος ήταν δικηγόρος και η μητέρα του Αγλαΐα Ζέρβα καταγόταν από οικογένεια συμβολαιογράφου. Αδελφός του ήταν ο διακεκριμένος δημοσιογράφος Μπάμπης Κλάρας.

Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου υπηρέτησε στη Μακεδονία ως στρατιώτης του πυροβολικού στο 3ο Σύνταγμα. Μετά την κατάρρευση του μετώπου επέστρεψε στην Αθήνα.

Η αντιστασιακή δράση του άρχισε τον Μάιο του 1942, όταν συγκρότησε ομάδα από 15 άνδρες και άρχισε τον αγώνα από το χωριό Δομνίστα της Ευρυτανίας στις 7 Ιουνίου, όπου διακήρυξε πως ο αγώνας γίνεται και κατά των ντόπιων συνεργατών του κατακτητή. Την περίοδο εκείνη απέκτησε και το ψευδώνυμο Άρης Βελουχιώτης, από τον Άρη, τον θεό του πολέμου και το βουνό Βελούχι (Τυμφρηστός η επίσημη ονομασία του).

Ηγετική  μορφή της Εθνικής Αντίστασης κατά την περίοδο της γερμανοϊταλικής κατοχής, πρωτοκαπετάνιος  του ΕΛΑΣ και σημαίνον στέλεχος του Κομμουνιστικού κόμματος  Ελλάδας.

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1942 το τμήμα του Άρη δίνει την πρώτη μάχη στη χαράδρα της Ρεκάς στην Γκιώνα κατά ιταλικού αποσπάσματος και στις 29 Οκτωβρίου αντιμετωπίζει με επιτυχία ένα ιταλικό λόχο στο Κρίκελο της Ευρυτανίας. Η φήμη του εδραιώθηκε μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου (25-26 Νοεμβρίου 1942), η οποία πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία αντάρτικών ομάδων του ΕΛΑΣ υπό τον Βελουχιώτη και του ΕΔΕΣ υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα και άγγλων αξιωματικών.

 Ακολούθησε στις 18 Δεκεμβρίου 1942 η επιτυχία του κατά τη σύγκρουσή του με ιταλικό σύνταγμα στο Μικρό Χωριό Ευρυτανίας. Η μάχη αυτή και η πανωλεθρία των Ιταλών, ξεσήκωσε κυμα ενθουσιασμού για το αντάρτικο του Άρη. Νέα παλληκάρια πύκνωναν  τις ανταρτικές ομάδες. 

Ο Παπακουμπούρας (πραγματικό όνομα Τζιβελέκας) στο Σελά, αισθανόταν ιδιαίτερη αγάπη για τον Άρη και του  χάρισε ένα μικρό σταυρό που έφερε πάντα στο στήθος του.  

Από τη Ρούμελη ο Βελουχιώτης στάλθηκε στην Πελοπόννησο και πολέμησε ως επικεφαλής του ΕΛΑΣ της περιοχής εναντίον των Γερμανών και των Ταγμάτων Ασφαλείας, που αποτελούσαν τις δυνάμεις ασφαλείας της κατοχικής κυβέρνησης Ράλλη. Ιδιαίτερα αιματηρές για τα Τάγματα Ασφαλείας ήταν οι συγκρούσεις που έγιναν σε πολλές πόλεις της Πελοποννήσου μετά τον Σεπτέμβριο του 1944, όταν άρχισαν να αποχωρούν οι Γερμανοί. Στη Μάχη του Μελιγαλά (13-15 Σεπτεμβρίου 1944) ο Άρης και οι άνδρες του ήταν εκεί.

Ο Άρης Βελουχιώτης δεν πήρε μέρος στα «Δεκεμβριανά». Προτίμησε να μείνει στην Πελοπόννησο.

Σήμερα συμπληρώνονται  80 χρόνια από το θάνατο του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΛΑΣ και παρουσιάζουμε το τέλος του Άρη Βελουχιώτη, όπως  περιγράφεται  στο βιβλίο «Η πολιτική διαθήκη του Άρη Βελουχιώτη» που εξέδωσε το 1976 ο καπετάν Θωμάς (Γιάννης Χατζηπαναγιώτου). 

                             Το βιβλίο επιμελήθηκε ο Μπάμπης Κλάρας, αδελφός του Άρη Βελουχιώτη.

Ο Βελουχιώτης διαφωνεί με τη συμφωνία της Βάρκιζας που  υπογράφηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945 από την κυβέρνηση Πλαστήρα και αντιπροσώπους του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου-ΕΑΜ.

 

Διαφώνησε με την Συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945), -αν και υπέγραψε την εφαρμογή της, δηλαδή τη διαταγή για τη διάλυση του ΕΛΑΣ-  την οποία θεώρησε καταστροφική, «αληθινή αυτοκτονία του ΕΑΜΙΚΟΥ  λαϊκού κινήματος».

 Ο Άρης αντιτίθεται στην συμφωνία και προσπαθεί να συσπειρώσει άλλους καπετάνιους στη Στερεά Ελλάδα γύρω του. Δεν τα καταφέρνει όμως γιατί σχεδόν κανένας δεν τολμάει ν’ αψηφήσει την επίσημη γραμμή του Κόμματος. Κι ενώ, σ’ ολόκληρη την Ελλάδα και κυρίως στην ύπαιθρο έχει αρχίσει από τα Τάγματα Ασφαλείας ένα ανελέητο κυνηγητό των ανταρτών του ΕΛΑΣ (είτε ήταν μέλη του ΚΚΕ είτε όχι).

Ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης μάς πληροφορεί σχετικά με αυτό το ζήτημα:

«Όταν ετοιμάστηκε η διαταγή, κάλεσα τον Άρη να την υπογράψουμε, αλλά αρνήθηκε λέγοντας πως δεν ήταν ανάγκη να υπογράψει και αυτός και πως έφθανε η δική μου υπογραφή.

Γνωρίζοντας ότι ήταν κατά της εφαρμογής της συμφωνίας και ότι θα παρουσιαζόταν πως αυτός είχε τη σωστή γνώμη και γραμμή, του δήλωσα κατηγορηματικά ότι αν δεν υπέγραφε, τότε κι εγώ δεν θα υπέγραφα.

Του ζήτησα δε να αποταθεί στο κόμμα που ανήκε και να ζητήσει τις αποφάσεις του. Την ίδια μέρα ο Αρης μού ανακοίνωσε ότι θα υπέγραφε τη διαταγή.

Έτσι εκδώσαμε τη διαταγή που καθόριζε την έναρξη της αποστράτευσης στις 15 του Φλεβάρη»

(Στέφανου Σαράφη: «Μετά τη Βάρκιζα», εκδόσεις ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, Αθήνα 1979, σελ. 15- 16 )Πηγή https://www.efsyn.gr/afieromata/aris-beloyhiotis/30056_apo-ti-barkiza-os-ti-diagrafi-toy-kai-tin-aytoktonia-toy#goog_rewarded .

Το νέο ΕΑΜ και ο νέος ΕΛΑΣ

Όπως είναι γνωστό, λίγο μετά την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας ο Άρης επιχείρησε να ανασυγκροτήσει το ΕΑΜ και να φτιάξει ένα νέο μέτωπο, το οποίο το ονόμασε Μέτωπο Εθνικής Ανεξαρτησίας (ΜΕΑ).

Επίσης επιχείρησε να ανασυγκροτήσει τον ΕΛΑΣ φτιάχνοντας τον νέο ΕΛΑΣ ή «ΕΛΑΣ-Ν», όπως τον ονόμασε. Μαζί με τους συντρόφους του που τον ακολούθησαν συνέταξε «Προγραμματικές θέσεις» και «Διακήρυξη» του ΜΕΑ, ενώ στον ΕΛΑΣ-Ν υπήρχε κείμενο όρκου και διαδικασία ορκωμοσίας.

Τα κείμενα αυτά ποτέ δεν εκτυπώθηκαν και ποτέ δεν διακινήθηκαν πλατιά εκείνη την εποχή. Έγιναν γνωστά σε έναν πολύ στενό κύκλο.

Το ΜΕΑ ποτέ δεν πήρε σάρκα και οστά και ο ΕΛΑΣ-Ν σε όλη τη διάρκειά του παρέμεινε ένα πολύ μικρό αντάρτικο σχήμα πιστών συντρόφων του Άρη.

Η γενικότερη στάση του Άρη Βελουχιώτη μετά τη Βάρκιζα τον έφερε σε σύγκρουση με το κόμμα του, το ΚΚΕ.

 Ο Βελουχιώτης  αρνιόταν να γυρίσει στην «ομαλότητα« που υποσχόταν η συμφωνία της Βάρκιζας. Θα παρέμενε στα βουνά για να συνεχίσει τον αγώνα ή έστω για να περιμένει την εξέλιξη των πραγμάτων, καθώς πίστευε ότι οι συγκρούσεις θα επαναλαμβάνονταν. Οι ηγεσίες του Κ.Κ.Ε. και αυτή του Ε.Α.Μ. πανικοβλήθηκαν από την απόφαση του Βελουχιώτη και έκαναν απεγνωσμένες προσπάθειες να τον συγκρατήσουν.

Στις αρχές Μαρτίου 1945 ο Άρης μαζί με άλλους αντάρτες που τον ακολούθησαν και ανήκαν στους λεγόμενους «μαυροσκούφηδες» αναχώρησαν για ψηλά, στην Πίνδο.

Ο Βελουχιώτης δεν ήταν ο μόνος αντάρτης που συνέχισε να βρίσκεται στα βουνά. Μετά τη διάλυση του ΕΛΑΣ, όσοι πίστευαν ότι τους ανέμενε σίγουρη εξόντωση κατέφευγαν σε γειτονικές χώρες, ιδιαίτερα στη Γιουγκοσλαβία. Κάποιοι καπετάνιοι, όπως ο Διαμαντής, ο Μπελής και ο Όθρυς παρέμειναν στην ορεινή Ελλάδα, όπου και κρύβονταν για να αποφύγουν την εξόντωση.

Το Κ.Κ.Ε. και το Ε.Α.Μ. βρίσκονταν σε πολύ δύσκολη θέση

Έτσι, η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. προσπαθούσε να τον εξουδετερώσει με κάθε τρόπο. Ο Α’ Γραμματέας του κόμματος Γιώργης Σιάντος με αλλεπάλληλα γράμματά του προσπαθούσε να τον πείσει να μεταβεί σε κάποια γειτονική χώρα με αριστερό καθεστώς. Ταυτόχρονα, ο κομματικός μηχανισμός του Κ.Κ.Ε. άρχισε να στρέφεται εναντίον του. Στην ορεινή ύπαιθρο, στην παλιά «Ελεύθερη Ελλάδα» υπήρχαν πολλά χωριά που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του Κ.Κ.Ε. και του Ε.Α.Μ. Όμως, ο Βελουχιώτης αντιμετώπιζε αντιδράσεις. Του πρόσφεραν πλέον ελάχιστη βοήθεια ή δεν τον βοηθούσαν καθόλου, Ήταν βέβαιο ότι οι ίδιοι οι σύντροφοί του ήθελαν να τον εκδιώξουν από την Ελλάδα και να τον αναγκάσουν να μεταβεί στη Γιουγκοσλαβία ή την Αλβανία, όπως χιλιάδες άλλοι Έλληνες.

Ο Άρης Βελουχιώτης  προσπαθούσε  να επικοινωνήσει με τον Ζαχαριάδη, μετά την άφιξη του τελευταίου στην Αθήνα. Ο Άρης έστελνε συνέχεια μηνύματα στον Ζαχαριάδη, δεν έπαιρνε όμως καμία απάντηση.
Η στάση  του Άρη,  σύμφωνα με το κόμμα μονάχα την αντίδραση μπορούσε να εξυπηρετήσει γιατί της έδινε όπλα για να κτυπά το Κ.Κ.Ε., και να παραβιάζει τη συμφωνία της Βάρκιζας.  Έτσι χωρίς καμία πλέον καθυστέρηση η ηγεσία του κόμματος προχώρησε σε ανοιχτή καταγγελία του Άρη Βελουχίωτη.

Ο Ν. Ζαχαριάδης ευθύνεται  για την κάλυψη της συμφωνίας της Βάρκιζας όταν ήρθε από το Νταχάου και τον  πολίτικο αποκεφαλισμό του Βελουχιώτη.

Το ΚΚΕ με δήλωση του Ν. Ζαχαριάδη- εξ ονόματος της Κ.Ε. του Κόμματος- η οποία δημοσιεύτηκε  στον «Ριζοσπάστη» στις 12-6-1945, κατήγγειλε ως ύποπτη και τυχοδιωκτική τη στάση του  Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια)». Να σημειώσουμε ότι η εφημερίδα τότε κυκλοφορούσε νόμιμα.

Το τέλος του Άρη Βελουχιώτη, από διηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων

Στην Πίνδο, ο Άρης Βελουχιώτης περικυκλώθηκε από τον Εθνικό Στρατό και αποφάσισε να σπάσει τον κλοιό. Μετά από μια σειρά ελιγμών όμως έπεσε σε παγίδα.

Έτσι, στις 15 Ιουνίου 1945 βρέθηκε κυκλωμένος στη Μεσάντα, κοντά στην όχθη του Αχελώου, όχι μακριά από τη γέφυρα του Κοράκου. Η κατάσταση ήταν πολύ άσχημη για αυτόν και τους άντρες του. Ξαφνικά, μέσα από τα έλατα εμφανίστηκαν δύο άντρες, που έτρεξαν προς αυτούς. Ήταν πατέρας και γιος, τσελιγκάδες κι οι δύο. Ο πατέρας ήταν παλιός Εαμίτης και ο γιος πρώην «Ανθυπολοχαγός» του ΕΛΑΣ που είχε «αποφοιτήσει» από την σχολή της Ρεντίνας.

"Ολόγυρά σας είναι στρατός, τους είπαν. Αλλά εμείς που ξέρουμε τα μέρη βήμα προς βήμα, αναλαμβάνουμε να σας βγάλουμε".

Ο Βελουχιώτης με τους άνδρες του ηρέμησαν. 

Ο Άρης άρχισε να καταστρώνει το σχέδιο απαγκίστρωσης. 

Ο κύριος όγκος των ανδρών του, 70 άτομα, με επικεφαλής τον Πελοπίδα θα χτυπούσε προς τα βορειοδυτικά ενώ οι υπόλοιποι, με επικεφαλής τον Άρη, θα χτυπούσαν νότια και θα περνούσαν τον Αχελώο. Τα δύο τμήματα θα ενώνονταν αργότερα σε καθορισμένο σημείο. Στις 5 μ.μ. τα δύο τμήματα ήταν έτοιμα να ξεκινήσουν. Αραιοί πυροβολισμοί που ακούγονταν όλο και πιο κοντά έδειχναν ότι ο Στρατός πλησίαζε. Τότε ο Άρης ήρθε αντιμέτωπος με μια δυσάρεστη έκπληξη.

 Ο νεαρός τσέλιγκας τον πήρε παράμερα και διστακτικά, γεμάτος θλίψη, του είπε:

"Αρχηγέ, κάτι θέλω να σου δείξω να το ‘χεις υπόψη. Δεν μπορεί να μην το μάθεις.

-Λέγε, τι τρέχει;

-Να, διάβασε εδώ…"

Και του έδωσε ένα φύλλο του «Ριζοσπάστη» της 12ης Ιουνίου με τη δημόσια αποκήρυξή του από τον Ζαχαριάδη. Ο Βελουχιώτης διάβασε το δημοσίευμα και κλονίστηκε. Έμεινε για λίγο σκεπτικός. Δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ο άνθρωπος που περίμενε σαν Μεσσία, όχι απλά τον αποκήρυξε αλλά και τον αναθεμάτιζε δημόσια…

Σύντομα όμως ο Βελουχιώτης έδειξε να συνέρχεται και έδωσε εντολή στους συντρόφους του να ξεκινήσουν. Οι δύο τσέλιγκες τους καθοδήγησαν εξαιρετικά. Ο Πελοπίδας με 70 άνδρες διέφυγε προς τον βορρά, ενώ ο Άρης με άλλους 20 κατάφερε να περάσει τον Αχελώο στη γέφυρα του Κοράκου.

Αφού ο Βελουχιώτης πέρασε τον Αχελώο με τους 20 συντρόφους του, δεν συνέχισε την απομάκρυνση από τον Εθνικό Στρατό. Διέταξε τους άνδρες του να γυρίσουν πάλι πίσω ξαναπερνώντας το ποτάμι, κάτι πολύ επικίνδυνο. Οι σύντροφοί του ανησύχησαν και απόρησαν. Ο Άρης τους είπε ότι έπρεπε να κατευθυνθούν πάλι προς τη Ρούμελη όπου θα ήταν ασφαλείς. Έτσι κι έγινε. Το πρωί της 16ης Ιουνίου 1945 είχαν περάσει τον Αχελώο έχοντας όμως μια σημαντική απώλεια: ο Λαμιώτης Δημοσθένης Ζαγκλάρας, ένας από τους πιο ικανούς μαχητές πνίγηκε στο δεύτερο πέρασμα του Αχελώου.

Ο Βελουχιώτης  σε ηλικία 40 ετών αυτοκτόνησε στη χαράδρα του Φάγκου στη Μεσούντα της Άρτας, μαζί με τον αντάρτη  Τζαβέλλα.

Την επόμενη μέρα (17/6/1945), το Τάγμα Εθνοφυλάκων του Βόιδαρου βρήκε τα πτώματα των Βελουχιώτη και Τζαβέλλα και τα αποκεφάλισαν. 

Τα κεφάλια των δύο μεταφέρθηκαν με γλέντια πρώτα στο χωριό Μυριόφυλλο και έπειτα στα Τρίκαλα. Εκεί, κρεμάστηκαν σε κεντρικό φανοστάτη της πλατείας Ρήγα Φεραίου από τις 18 ώς τις 20 Ιούνη . Έπειτα, πήγε στη θεσσαλική πόλη ο Υπουργός Δημοσίας Τάξης Ναπολέων Ζέρβας για να επιβεβαιώσει την ταυτότητα των νεκρών και τα κεφάλια μεταφέρθηκαν στην Αθήνα. Άγνωστο τι απέγιναν.

                                                 Τα κομμένα κεφάλια του Βελουχιώτη και του Τζαβέλλα στην πλατεία των Τρικάλων

Τρεις μέρες μετά τον θάνατό του, στις 19 Ιουνίου 1945, ο «Ριζοσπάστης» έγραφε, ανάμεσα σε άλλα, στην πρώτη του σελίδα:

«Ο τόσο τραγικός θάνατος του Αρη Βελουχιώτη προκαλεί θλίψη ανάμεσα στους πραγματικούς πατριώτες και αγωνιστές της εθνικής ιδέας.

Γιατί ανεξάρτητα από τη θέση που πήρε μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, θέση που αντικειμενικά εξυπηρετούσε την αντίδραση, δεν μπορεί και δεν επιτρέπεται να ξεχνάει κανείς ότι ο Αρης Βελουχιώτης ήταν ένας από τους πρωτοπόρους του αγώνα της αντίστασης, από τους πρωταθλητές για την οργάνωση του αντάρτικου κινήματος».

Αυτόπτες μάρτυρες στον θάνατό του ήταν οι σύντροφοί του Βαγγέλης Γκονέζος και ο Γιάννης Νικολόπουλος (Λέων).

Ο Βαγγέλης Γκονέζος, σε μια έκθεσή προς την ηγεσία του ΚΚΕ, με ημερομηνία 9/8/1955 γράφει για τον θάνατο του Αρη:

«Κατά το βράδυ ο εχθρός, αφού έπιασε τους παρατηρητές μας, μας κύκλωσε κι άρχισε από κοντά να μας βάζει. Κινηθήκαμε προς το ποτάμι του Μυρόφυλλου.

Πριν φθάσουμε κάτω, ο Βελουχιώτης έβγαλε το περίστροφο και μας είπε ‘‘έζησα 42 χρόνια και καλά και άσχημα. - Εσείς σκεφθείτε τι θα κάνετε - γεια σας‘‘. Κι αυτοκτόνησε.

Γύρισε κι ο Τζαβέλας στο ίδιο μέρος άνοιξε μια χειροβομβίδα κι αυτοκτόνησε. 

Στο ίδιο μέρος σκοτώθηκε κι ένας σύντροφος με το ψευδώνυμο Γεροκόζιακας. Εγώ κι ένας Επονίτης Λέων, ο οποίος είχε τραυματιστεί ελαφρά στο κεφάλι μείναμε κυκλωμένοι και κρυμμένοι κάτω από μια πέτρα στο νερό τρεις μέρες.

Από κει βλέπαμε όλες τις κινήσεις. Την επόμενη μέρα αυτοί κατέβηκαν στη χαράδρα και κόψανε το κεφάλι, τα δυο χέρια και τα δυο πόδια από το γόνα και κάτω του Αρη. Επίσης το κεφάλι και το δεξί χέρι του Τζαβέλα.

Την τρίτη μέρα το βράδυ περάσαμε από τα πτώματα γιατί από εκεί ήταν το πέρασμά μας και φύγαμε προς το Ελληνικό.

Ο Λέων έφυγε για το Βαθύρεμα γιατί εκεί είχε έναν παπά γνωστό κι εγώ έφυγα για τα Τζουμέρκα».

Τα ίδια περίπου -με περισσότερες λεπτομέρειες- αναφέρει ο Γκονέζος στο βιβλίο του «Αρης Βελουχιώτης- Μια μεγάλη και τραγική μορφή του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα», Αθήνα 1986, σελ. 71-76).

   ........

 Για πολλά χρόνια υπήρχε σύγχυση για το θάνατο του Άρη Βελουχιώτη. Σήμερα μέσα από ιστορικές πηγές, βιβλία, δημοσιεύματα, τον Απόρρητο Φάκελο του Άρη που διατηρούσε η ασφάλεια και έβγαλε στο φως η  εφ. των συντακτών 18/6/2017, πιστεύουμε ότι τα όσα αναρτώνται στο παραπάνω άρθρο αποδίδουν τα πραγματικά γεγονότα για το πως έδωσε τέλος στη ζωή του  ο ήρωας - πρωτοπαλίκαρο της Εθνικής Αντίστασης - Άρης Βελουχιώτης. 

Τιμητική πολιτική εκδήλωση  στις 15/6 2025, στη Μεσούντα της Άρτας  στο μνημείο του Άρη Βελουχιώτη, πραγματοποίησε η Επιτροπή Περιοχής Ηπείρου - Κέρκυρας - Λευκάδας του ΚΚΕ, στο πλαίσιο των τριήμερων εκδηλώσεων της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Άρη Βελουχιώτη και την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών. 

ΠΗΓΕΣ:

Βιβλίο «Η πολιτική διαθήκη του Άρη Βελουχιώτη» του Γιάννη Χατζηπαναγιώτου (καπετάν Θωμάς).

efsyn.gr/afieromata/aris-beloyhiotis/30056_apo-ti-barkiza-os-ti-diagrafi-toy-kai-tin-aytoktonia-toy#goog_rewarded.

tanea.gr//2021/06/16/people/aris-velouxiotis-i-diagrafi-tou-apo-to-kke-kai-i-aytoktonia-tou-sti-mesounta-tis-artas/

902.gr/eidisi/politiki/395635/kke-den-synthikologei-dialegei-atalanteyta-dyskolo-dromo-ma-mono-dromo-poy

                                                                                   Ρωγμή στην ενημέρωση