Για τον Ευτύχη Μπιτσάκη

Γράφονται ήδη πολλά και θα γραφτούν πολύ περισσότερα σχόλια, άρθρα, για τον διανοούμενο, κομμουνιστή, διεθνούς εμβέλειας επιστήμονα Ευτύχη Μπιτσάκη που έφυγε από τη ζωή  στις 19 Αυγούστου σε ηλικία  98 χρόνων.  

Ξεχωρίσαμε στο  facebook.com μεταξύ άλλων πέντε κείμενα και τα παραθέτουμε:

 

 Giorgos Houllis 

"Τον Ευτύχη Μπιτσάκη, έναν από τους πιο σημαντικούς διανοητές της ελληνικής μαρξιστικής σκέψης, έτυχε να τον γνωρίσω πολλά πολλά χρόνια πριν. Πρώτα μέσα από τα βιβλία του στα πρώτα χρόνια των πολιτικών αναζητήσεων και αμφισβητήσεων και έπειτα και από κοντά.

Βιβλία όπως το "Ρήξη ή ενσωμάτωση", το "Ένα φάντασμα πλανιεται", το "Θεωρία και πράξη", το "Φιλοσοφία του ανθρώπου" ήταν απαραίτητα στη βιβλιοθήκη ενός εφήβου επίδοξου κομμουνιστή μιας εποχής που τα ερωτήματα ήταν περισσότερα από τις απαντήσεις και οι βεβαιότητες υπερίσχυαν κατά πολύ των αμφιβολιών.

Ο Ευτύχης ήταν ένας προσιτός άνθρωπος, του άρεσε να μιλάει πολύ, να συζητά με νεότερους και να αφηγείται την εμπειρία του από την ζωή στα δύσκολα χρόνια ως ένας διανοούμενος, αλλά παράλληλα στρατευμένος κομμουνιστής.

Σε μια εκδήλωση στις Εστίες έπρεπε να τον προλόγισω. Τότε τον ρώτησα ποια ιδιότητα του προτιμά να αναφέρω. Εκείνος γελώντας μου λέει " θα πεις αγρότης". Δηλαδή, ένας απλός χειρώνακτας τον γραμμάτων που σπέρνει προβληματισμούς που αυτοί με τη σειρά τους γεννούν ιδέες. Έζησε πολύ, σχεδόν εκατό χρόνια. Όλα αυτά τα πέρασε παλεύοντας με τα γράμματα, αναζητώντας το πέρασμα στον κόσμο της κατάργησης της εκμετάλλευσης, συμβάλλοντας στον όμιλο μαρξιστικών ερευνών στην θεωρητική θωράκιση νέων ανθρώπων που γοητεύτηκαν από τις ιδέες του επαναστατικού μαρξισμού, εκδίδοντας την "Ουτοπία" ένα σημαντικό θεωρητικό περιοδικό που έδινε βήμα σε όλους.

Αρκετές φορές, μετά από παρότρυνση φίλων, μου είπε να γράψω και γω κάτι. Αυτό δεν έγινε ποτέ εξαιτίας της παροιμιώδους αναβλητικοτητας μου, αλλά και τις συστολής να αναμετρηθώ με μία τέτοια πρόκληση.

 Πολιτικά είχα αρκετές διαφωνίες με τις κατά καιρούς δημόσιες τοποθετήσεις και επιλογές του, χωρίς, όμως, ποτέ να πάψω να τον σέβομαι. Ήταν μεγάλο κεφάλαιο στη σκέψη, στη θεωρία και στην πράξη. Τώρα πέρασε στο σύμπαν που τόσο αγάπησε. Έγινε ιστορία χωρίς να δώσει την τελική απάντηση στα μεγάλα της διλήμματα. Αυτό είναι υπόθεση όλων εμάς των επόμενων. Όμως, κλείνει τον κύκλο αυτών των διανοουμένων που κάποτε, όταν έπρεπε, πήρε τη θέση που έπρεπε, κάνοντας το χρέος του, όπως αυτός το έκρινε, σε εποχές με τεράστιες δυσκολίες και κόστος.

Ελπίζω στο μέλλον και στους νεότερους που θα μελετήσουν το έργο του. Σε όλους αυτούς που θα παραμείνουν στη σωστή πλευρά της ιστορίας και θα αγωνιστούν για να έχουν οι από κάτω μια ζωή χωρίς εκμετάλλευση. Και είμαι σίγουρος πως στις μελλοντικές επαναστάσεις θα έχει και αυτός μια θέση ως ένας άνθρωπος που κάποτε προσπάθησε ν' αλλάξει τον κόσμο".

 

 Nikos Mantelas

"Ο Ευτύχης Μπιτσάκης δεν είναι πια μαζί μας. Μπορεί να ξεκουραστεί πλέον, πλήρης και επαρκής.

Ένας διανοούμενος της επαναστατικής ρήξης, όχι της ενσωμάτωσης. Ένας άνθρωπος ζωντανός και πολυσχιδής, μια εικόνα της απελευθερωμένης ανθρωπότητας. Ακολούθησε τους δρόμους της διαλεκτικής, της επανάστασης και της κομμουνιστικής προοπτικής ακόμα και όταν αυτοί στενεύαν καταθλιπτικά. Μίλησε για το δίπολο οπορτουνισμού - σεχταρισμού το οποίο προς το τέλος αποκαλούσε "πλέγμα".

Δεν ένιωσε ποτέ την ανάγκη να υποτάξει την επαναστατική θεωρία στην εκάστοτε πολιτική και κυρίως στην εκάστοτε κομματική μορφή. Αυτό το στοιχείο του μου ασκούσε τη μεγαλύτερη γοητεία.

Τις στιγμές που έτυχε να συναντηθούμε από κοντά στον Όμιλο Μαρξιστικών Ερευνών αλλά και στις πολιτικές προσπάθειες και συλλογικότητες με καθήλωνε το γεμάτο ζωή βλέμμα του.

Όταν κάποτε του ζητήσαμε να γράψει ένα άρθρο στο περιοδικό Αναιρέσεις για το θέμα της σχέσης ανθρώπου - φύσης και αφού μιλήσαμε αρκετές φορές στο τηλέφωνο, μου ζήτησε να βρεθούμε σε ένα βιβλιοπωλείο του κέντρου, μου έσφιξε το χέρι και μου έδωσε το κείμενό του, χειρόγραφο, για να το πληκτρολογήσω. Νιώθω ακόμα στο χέρι μου την αίσθηση από τη χειραψία μας και το να κρατώ δύο φύλλα χαρτί με τόση προσοχή, σαν να είναι βάζο που θα πέσει και θα σπάσει.

Θα είναι για πάντα μέσα στις προσπάθειες, τις σκέψεις, τα προγράμματα όσων παλεύουν για τον πιο αγνό, ανθρώπινο και δεμένο με το οικοσύστημα κομμουνισμό της εποχής μας".

Θοδωρής Μαγκλάρας

 "Είχα την τύχη να γνωρίσω τον Ευτύχη Μπιτσάκη τον περασμένο Δεκέμβριο στο σπίτι του στο Βύρωνα. Χωρίς καμία υπερβολή, ήταν μια από τις πιο σημαντικές συναντήσεις και στιγμές της ζωής μου.

 

Μια μισαωρη συζήτηση για θέματα φυσικής και φιλοσοφίας που μου άνοιξε το μυαλό και τα μάτια και μου έδωσε κατεύθυνση.

 "Τρια πράγματα. Ρεαλισμός, αιτιότητα και τοπικότητα..." είπε με πραότητα.

Τρεις λέξεις που συνοψιζουν μια πολύχρονη, βαθύτατη μελέτη των φυσικών επιστημών και των ανακαλύψεών τους σε μία προσπάθεια ο Ευτυχής να τις ερμηνεύσει μαρξιστικά, διαλεκτικά, επαναστατικά.

Ήταν οι τρεις λέξεις που συνόψισαν την προσπάθειά μου να παρακολουθήσω τα βιβλία και το έργο του μέσα στην πορεία εξέλιξης της ίδιας της δικής του σκέψης.

Μέσα από τα βιβλία του και μέσα από τη μισάωρη συζήτηση μας, που κατέληξε με μια γνήσια ερώτηση "πώς πάει η νεολαία μας;" κατάφερε με μαγευτική ευκολία να με κάνει να ξανα-αγαπήσω τη φυσική και να τη δω με άλλη ματιά, αλλά κυρίως να τοποθετήσω την υπόθεση του κομμουνισμού και της επαναστατικής αλλαγής της κοινωνίας σε ένα ευρύτερο φιλοσοφικό και ιστορικό πλαίσιο, δίνοντας της άλλη ποιότητα, άλλο βάθος.

 Νομίζω πως η μεγαλύτερη "δικαίωση" για τη συμβολή τέτοιων ανθρώπων -και του Ευτύχη συγκεκριμένα- μετα απο εναν αιώνα αγώνα στην ταξικη παλη, στην εξορία, στη μαχη της υπερασπισης του μαρξισμου στις πιο δυσκολες εποχες, είναι να μελετήσουμε το έργο τους, να διδαχτούμε από τις γνώσεις και τον πλούτο της πολυσυνθετης σκέψης τους και να επιμείνουμε στις δικές μας δύσκολες, αντεπαναστατικες περιόδους στην υπεράσπιση και επαναθεμελιωση του κομμουνισμου, του επαναστατικου μαρξισμου, της ανεξάρτητης εργατικής πολιτικής.

Στο δρόμο, στη σύγκρουση, στην επαναστατικη θεωρία, στην επιστήμη..."

 Γιάννης Καραχάλιος

 "Ευτύχης Μπιτσάκης (24 Αυγούστου 1927-19 Αυγούστου 2025): Παρ' όλα όσα, Αριστερά

Αποσπάσματα από τη συνέντευξή του στην Ιωάννα Κλεφτόγιαννη και το περιοδικό popaganda, πριν από δέκα χρόνια, στις 27 Σεπτεμβρίου του 2015

Εσείς όμως γίνατε αμετανόητος Αριστερός

Οι έξυπνοι πάνε στην Αριστερά εκτός κι αν είναι αριβίστες. Ήξερα τη σκληρή ζωή των αγροτών. Εμείς μπορεί να είχαμε πολλά χωράφια, αλλά δουλεύαμε ασταμάτητα. Ήξερα λοιπόν τι εστί βερίκοκο. Έρχεται κι η ΕΠΟΝ το ’43 και μάς λέει: εθνική απελευθέρωση, κοινωνική απελευθέρωση, Σοσιαλισμός κ.λπ. Μπαίνω μέσα. Με πάνε στρατοδικείο να αποκηρύξω το ΚΚΕ. Εγώ, λέω, είμαι στην ΕΠΟΝ, δεν είμαι στο ΚΚΕ. Δεν αποκηρύσσω. Τράβα μία εις θάνατο! Λοιπόν, εγώ έβγαλα 7,5 χρονάκια φυλακή. Από τότε συνεχίζω και είμαι στην άκρα Αριστερά. Τι να κάνω; Αλλά από ζωή κομματική; Χειρότερα κι από του Φασισμού. Γιατί διαρκώς διαφωνούσα.

Γιατί δεν εγκαταλείψατε τότε;

Γιατί ξέρω ότι η αστική τάξη δεν έχει μέλλον. Είναι μια μορφή κοινωνικής συμβίωσης που αργά ή γρήγορα θα πάει στο διάολο. Όχι αύριο και μεθαύριο. Έχουν πολλές εφεδρείες αυτοί. Δεύτερον, η ελπίδα για να υπάρξει μια μορφή συμβίωσης, που να έχει ισότητα, ελευθερία και δικαιοσύνη, βρίσκεται μόνο στην Αριστερά. Θέλω να πιστεύω επομένως ότι η κακομοίρα η Κομμουνιστική Αριστερά μας, που έκανε αγώνες και αγώνες, θυσίες και θυσίες, και πρέπει να βγάζουμε το καπέλο μας όταν μιλάμε γι’ αυτή, κάποτε θα αποτελέσει το μέλλον της Ελλάδας. Ήμουνα στην Ελβετία προ καιρού στην Επιτροπή ενός διδακτορικού για την Ελληνική Αριστερά. Στην εισήγησή μου είπα ότι οι άνθρωποι αυτοί είχαν να αντιμετωπίσουν τους προδότες της αστικής τάξης, τους Εγγλέζους, τους Γερμανούς και τους Αμερικανούς. Κάμανε ό,τι μπορούσαν. Ήταν μορφωμένοι, ήταν εργάτες... Τόσο μπορούσαν απέναντι σε αυτά τα τέσσερα θηρία. Όταν λοιπόν μιλάμε, να σεβόμαστε αυτούς τους ανθρώπους που παίξανε το κεφάλι τους μια, δυο, τριάντα φορές και κάνανε 10-20 χρόνια φυλακή κι εξορία. Και θυμήθηκα ένα στίχο του Σεφέρη «Εσείς που θα’ ρθετε».

Δεν μετανιώνετε όμως;

Δεν μετανιώνω. Αν ξαναρωτιόμουν «όχι» θα ξανάλεγα. Αλλά τι λέει ο πονηρός ο αλεξανδρινός ο ποιητής; «…Τον κατατρώει το όχι εκείνο το σωστό εις όλην την ζωήν του».

Όλες αυτές οι επιστήμες που σπουδάσατε σάς έκαναν έναν αισιόδοξο άνθρωπο ή τελικά ενίσχυσαν τον πεσιμισμός σας;

Είμαι από χαρακτήρα αισιόδοξος. Στο βάθος βάθος όμως η φιλοσοφία με έκανε απαισιόδοξο. Το τελευταίο βιβλίο μου είναι το «Ανθρώπινη φύση - Για ένα Κομμουνισμό του πεπερασμένου». Είμαστε πεπερασμένοι σαν άτομα και πεπερασμένοι σαν ανθρώπινο είδος. Κάποτε θα πεθάνει το είδος μας. Αυτό μας κάνει περισσότερο συνετούς. Ξέρουμε ότι δεν γράφουμε για την αιωνιότητα αλλά για τον κόσμο που ζει τώρα, μήπως κερδίσουν μια αισιοδοξία. Εγώ όταν ακούω τον Ύμνο στη Χαρά του Μπετόβεν στρώνει το κέφι μου".

Στέλιος Μερμίγκης

 "Φθινόπωρο του 1989 πρωτοετής φοιτητής παρακολουθώ στο μεγάλο αμφιθέατρο της "παλιάς φιλοσοφικής" του ΑΠΘ την πρώτη μου πολιτική εκδήλωση. Ομιλητές δύο εμβληματικές μορφές του Ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. Ο καθηγητής φυσικής αλλά και φιλοσοφίας Ευτύχης Μπιτσάκης και ο διανοητής της ανανεωτικής αριστεράς Άγγελος Ελεφάντης.

 Η περίοδος πυκνή από ιστορικά και πολιτικά γεγονότα τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο υπόλοιπο κόσμο. Η κατάρευση των καθεστώτων που αποκαλούνταν σοσιαλιστικά από τη μια και ο συμβιβασμός της παραδοσιακής αριστεράς με τη συμμετοχή του ΣΥΝ τότε στη κυβέρνηση Τζανετάκη και αργότερα στην οικουμενική υπό τον ακαδημαϊκό Ζολώτα οδηγούσε σε ασφυκτικά πλαίσια και η όποια αναζήτηση πέρα από αυτά τιτάνιο έργο. Τότε ας θυμηθούμε ότι διατυπώθηκε και η περίφημη θεωρία για το τέλος της ιστορίας από τον διάσημο αναλυτή Φουκογιαμα.

 

Σε αυτή λοιπόν την συγκυρία το να ακούς στη πρώτη νιότη σου ένα δάσκαλο σαν τον Μπιτσάκη όπου με παρρησία αλλά κυρίως με τον ορθό του λόγο διατύπωνε το δίλημμα ρήξη ή ενσωμάτωση και φυσικά να παίρνει θέση υπέρ της ρήξης κόντρα στα κελεύσματα της εποχής ήταν βάλσαμο στον καταθλιπτικό κόσμο που ανέτειλε παρά τις τυμπανοκρουσιες που κάλυπταν την επικείμενη κοινωνική βαρβαρότητα. Από τότε έγινε ένας από τους αγαπημένους μου συγγραφείς όπου μου άνοιξε ορίζοντες όχι μόνο πολιτικούς αλλά και επιστημονικούς. Η όποια ενασχόληση μου με ζητήματα φυσικής και επιστήμης εν πολλοίς οφείλονται στα συγγράμματα του Ευτύχη.

Όσο μεγαλώνει το βουνό της γνώσης μας τόσο ανοίγεται μπροστά μας το αρχιπέλαγος της άγνοιας μας και αυτό δεν πρέπει να το υποτιμούμε ποτέ, μας έλεγε.

Αντίο λοιπόν σε έναν μεγάλο διανοητή που άφησε πίσω του ένα πελώριο χνάρι στην μακρά πορεία της ανθρώπινης περιπέτειας".

 

Για την αντιγραφή 

                                                                                                   Ρωγμή στην ενημέρωση