Το νέο βιβλίο "όψη, Τόπση, κόψη" του Θανάση Ν. Παπαθανασίου

 Το "Όψη, Τόπση, κόψη" είναι το νέο βιβλίο του Θανάση Ν. Παπαθανασίου*, που εξερευνά τη σύνδεση μεταξύ του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και των σημερινών κοινωνικών κινημάτων, χρησιμοποιώντας την ιστορία της Τόπση από την "Καλύβα του μπαρμπα-Θωμά" ως παράδειγμα της καταπίεσης, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του αγώνα για ελευθερία. Εκδόσεις MANIFESTO 

 

Η Τόπση είναι μια μικρή σκλάβα στο εμβληματικό μυθιστόρημα "Η καλύβα του μπαρμπα-Θωμά", το οποίο διήγειρε συνειδήσεις υπέρ της κατάργησης της δουλείας. 

Στη ζωή του απόκληρου κοριτσιού με την αλλόκοτη όψη αποτυπώνεται η ακροβασία μεταξύ ανθρωπιάς και αποκτήνωσης, το τάνυσμα από τη δουλεία στην απελευθέρωση. 

Στο βιβλίο του ο Θανάσης Παπαθανασίου ψηλαφεί καίρια ζητήματα του ανθρώπου και των κοινωνιών του. Η οπτική του είναι μιας χριστιανικής θεολογίας η οποία διαλέγεται με το σήμερα, θεωρεί άρρηκτα δεμένες την πνευματικότητα και τον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, και συζητά διαλογικά προς πρόσωπα και κινήματα που επίσης νοιάζονται για την ανθρώπινη χειραφέτηση. 

Το βιβλίο παίρνει την Τόπση ως αφορμή, ώστε να ανοιχτεί σε δυο πολύτιμες πανανθρώπινες παραμέτρους του ανθρώπου: στην όψη και την κόψη.
Η ανθρώπινη όψη (κυριολεκτικά το πρόσωπο) έχει ξεχωριστή σημασία και μεγάλη ενδοχώρα. Άλλοτε φανερώνει και άλλοτε συγκαλύπτει, μα πάντα αφορά την μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου. Ταυτόχρονα αφορά την αναμέτρηση αυτής της μοναδικότητας με την φθορά και τον θάνατο, ο οποίος αναιρεί την μοναδικότητα. Αφορά δηλαδή τον πόθο για θανάτωση του θανάτου. Και οπωσδήποτε αφορά και την ιλιγγιώδη διαφορά μεταξύ της ετοιμότητας για συνάντηση του άλλου, πρόσωπο προς πρόσωπο, και –αντιθέτως– της δίψας για τσάκισμα του άλλου και εξευτελισμό του μπροστά στα μάτια των άλλων. 

Στο αντάμωμα της χειροπιαστής όψης (κι όχι στην φλυαρία για μια αφηρημένη και άπιαστη «ανθρωπότητα») παίζονται τεράστια στοιχήματα: η αγάπη και η εξαπάτηση, η εργαλειοποίηση και η αλληλεγγύη…
Αυτή η δυναμική που αναπτύσσεται γύρω από την όψη, παραπέμπει στην κόψη, δηλαδή στην δυνατότητα του ανθρώπου να μην είναι ένα τυχαίο αντικείμενο καθηλωμένο για πάντα εκεί όπου έλαχε να βρεθεί ή εκεί όπου το έριξαν. Κόψη σημαίνει την δυνατότητα να παρέμβεις στον κόσμο γύρω σου, να ξεχωρίσεις στραβά από ίσια, να πασχίσεις να αποκλειστούν τα άδικα και οι αποκλεισμοί. Κόψη δεν σημαίνει μόνο ότι κόβω, αλλά και ότι κόβομαι. 

Είναι αφελές, αν όχι αλαζονικό, το να πιστεύεις ότι δικαιούσαι να δίνεις μάχαιρα και να μη λαμβάνεις μάχαιρα. Κοντολογίς, στην κόψη ανακεφαλαιώνεται όλη η ομορφιά, το φορτίο και η ευθύνη τού να προκρίνεις κριτήρια, να σχηματίζεις απόφαση, να προχωράς σε αναμετρήσεις. Τίποτα αυτόματο εδώ! Πορεύεσαι συχνά, πολύ συχνά, ισορροπώντας πάνω στην κόψη…
Το κεφάλαιο με τίτλο «Ο αειθαλής ρατσισμός, το διχασμένο μαύρο κίνημα και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ» μελετά μια κρίσιμη ανηφόρα στον αγώνα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Ανηφόρα η οποία απέληξε σε διαφορετικούς δρόμους σχετικά με το ζήτημα της βίας και σχετικά με την τάση διαφόρων κινημάτων να απορρίπτουν την συνοδοιπορία με άλλα στο όνομα της καθαρότητάς τους. Άγνωστες σελίδες της αγωνιστικής δεκαετίας του 1960, αλλά και ζητήματα απολύτως επίκαιρα σήμερα. Αναφέρεται στις αναμετρήσεις του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ με τους ίδιους τους συντρόφους του, αντιπαραθέσεις για την βία στους κοινωνικούς αγώνες. Ψηλαφεί ερωτήματα για την δημοκρατία σήμερα και για την αποσύνδεση ατομικών δικαιωμάτων και κοινωνικής δικαιοσύνης, προβληματισμοί για τα νέα δεδομένα που έχει εγκαταστήσει η ψηφιοποίηση της ζωής, προσεγγίζονται με έγνοια για τη χριστιανική μαρτυρία και για το απελευθερωτικό νεύρο του ευαγγελίου της.

 Ακολουθεί το κείμενο «Να είμαστε δυσπροσάρμοστοι» –φράση του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ– που προσκαλεί τον καθένα και την καθεμία να μην προσαρμόζεται στις στρεβλώσεις των συστημάτων τα οποία θεσμοποιούν την αποκτήνωση.

Στη συνέχεια ο συγγραφέας συζητά με τρία συγκεκριμένα βιβλία, στο πνεύμα του διαλόγου με πρόσωπα και κινήματα, όπως προαναφέραμε: για την δουλεία (της Ζόρα Νηλ Χέρστον), για την Θεολογία της Απελευθέρωσης στην Λατινική Αμερική (της Χρύσας Τζιαφέτα) και για τα απελευθερωτικά εναύσματα της Αντιγόνης (του Σάββα Μιχαήλ).

Με το κείμενο «Δημοκρατία, κοινωνία και η ευθύνη της θεολογίας» συζητά το αν η έγνοια για δημοκρατία αφορά την θεολογία και, απαντώντας καταφατικά, εξετάζει τα προτάγματα και τα κριτήρια με τα οποία την αφορά. Το θέμα είναι ιδιαίτερα καίριο στην εποχή μας, κατά την οποία εισέρχονται στον δημόσιο χώρο ποικίλες πολιτικές θεολογίες, συχνά από την πλευρά του αυταρχισμού και της μισαλλοδοξίας.

Το τελευταίο κείμενο έχει ως τίτλο ένα ερώτημα:

 «Απανθρωποποίηση;». Στοχαζόμενος την σημερινή μας συνθήκη, η οποία αποτελεί πλοκή ενσώματης πραγματικότητας και κυβερνοχώρου (συνθήκη με πολλές θετικές πλευρές, όπως την ανοιχτωσιά της επικοινωνίας και την δυνατότητα για διαμόρφωση αμεσοδημοκρατικής δυναμικής), ο  Θανάσης Παπαθανασίου επισημαίνει και νέες μορφές υποδούλωσης του ανθρώπου. Το καίριο εδώ είναι ότι τώρα πια δεν πρόκειται μόνο για τους κλασικούς τρόπου καθυπόταξης του ανθρώπου μέσω της έξωθεν επιβολής, αλλά και για τρόπους οι οποίοι εμπεριέχουν την συναίνεση του υποτασσόμενου. Όχι συναίνεση εξ ανάγκης, χάριν της επιβίωσης, αλλά συναίνεση ελεύθερη και παθιασμένη, χάριν της ανόδου στα ύψιστα στρώματα της κοινωνικής πυραμίδας. Εδώ εμπλέκονται πλέον και οι υποσχέσεις της προηγμένης τεχνολογίας και του κυβερνοχώρου για ατομική «αναβάθμιση» της ανθρώπινης ύπαρξης και για απόκτηση ισχύος. Μόνο που πτωχεύουν τον άνθρωπο, στο μέτρο που τον βλέπουν ως ένα άθροισμα συστατικών, χωρίς ενδοχώρα και χωρίς άνοιγμα στο άπειρο.

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α του βιβλίου:

- Όψεις της ανθρώπινης όψης.

- Ο αειθαλής ρατσισμός, το διχασμένο μαύρο κίνημα και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.

- «Να είμαστε δυσπροσάρμοστοι».

- Ο τελευταίος σκλάβος.

- «Ήταν ο Θεός που φώναζε».

- Αντιγόνη ή τα «αντί» που κυοφορούν το αύριο.

- Δημοκρατία, κοινωνία και ευθύνη της θεολογίας.

- Απ-ανθρωποποίηση;

.[ H ζωγραφιά του εξωφύλλου: Νάιρα Στεργίου].

Και αυτό το βιβλίο του Θανάση Παπαθανασίου  αξίζει  να διαβαστεί !                                                                             

*Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1959.

Είναι ένας ξεχωριστός άνθρωπος. 

Ζει στο Βύρωνα με τη σύζυγό του Ελένη Ταμαρέση και τον γιο τους Αλέξανδρο – Αρέθα.

Πτυχιούχος Νομικής και διδάκτωρ Θεολογίας.

 Από το 1992, μετά από επαγγελματική θητεία στο χώρο της νομικής, εργάζεται στην εκπαίδευση. Είναι θεολόγος καθηγητής στο Λύκειο Ζεφυρίου Δυτικής Αττικής, διδάσκει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και είναι αρχισυντάκτης του θεολογικού περιοδικού "Σύναξη".

Δίδαξε (ακαδημαϊκά έτη 2000-2008) με απόσπαση στην Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή & Ανωτάτης Εκκληστιαστική Ακαδημία Αθήνας.

Έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για τον διάλογο του Χριστιανισμού με τη σύγχρονη εποχή, για την κοινωνική παρέμβαση σε καιρούς παγκοσμιοποίησης και για τους κινδύνους της μισαλλοδοξίας και του ρατσισμού.

Είναι ενεργός πολίτης, συμμετέχει στα κοινωνικά δρώμενα. Διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος Δήμου Βύρωνα. 

Μεταξύ των βιβλίων του είναι τα βιβλία:

- "Οι "Νόμοι των Ομηριτών": Ιεραποστολική προσέγγιση και ιστορική-νομική συμβολή" (διδακτορική διατριβή, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα 1994)

 - "Ανεστιότητα και παραπεμπτικότητα: Κριτικές προσεγγίσεις στα θεολογικά δρώμενα" (εκδ. Αρμός, Αθήνα 1998),

- "Ο Θεός μου ο αλλοδαπός" (εκδ. Ακρίτας 2007),

 - "Ορθόδοξη θεολογία και κοινωνική δικαιοσύνη" (εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2002)

 - "Με την ψυχή στα Πόδια: Από το μνήμα το κενό στους δρόμους του κόσμου" (εκδ. Εν Πλω, Αθήνα 2007)

 - "Η Εκκλησία γίνεται όταν ανοίγεται: Η ιεραποστολή ως ελπίδα και ως εφιάλτης" (εκδ. Εν Πλω, Αθήνα 2008).

                                                                                          Ρωγμή στην ενημέρωση