ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ:16 Φεβρουαρίου 1942 ιδρύεται ο ΕΛΑΣ

Με το τουφέκι μου στον ώμο,
σε πόλεις κάμπους και χωριά,
της Λευτεριάς ανοίγω δρόμο,

της στρώνω βάγια και περνά.

Εμπρός ΕΛΑΣ, ΕΛΑΣ, ΕΛΑΣ για την Ελλάδα, 

το Δίκιο και τη Λευτεριά; 

σ’ ακροβουνό και σε κοιλάδα, 

πέτα! πολέμα με καρδιά, ω ΕΛΑΣ.

Ένα τραγούδι είν’ η πνοή σου, 

καθώς στη ράχη ροβολάς, 

και αντιλαλούν απ’ τη φωνή σου 

καρδιές και κάμποι: ΕΛΑΣ! ΕΛΑΣ!

Παντού η Πατρίδα μ’ έχει στείλει, 

φρουρό μαζί κι εκδικητή, 

κι απ’ την ορμή μου θ’ ανατείλει 

καινούργια λεύτερη ζωή.

Με χίλια ονόματα, μία χάρη, 

ακρίτας ειτ’ αρματολός, 

αντάρτης, κλέφτης, παλικάρι,

πάντα ειν’ ο ίδιος ο λαός.

Εμπρός ΕΛΑΣ...

(από τον ύμνο του ΕΛΑΣ)

Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 16 Φεβρουαρίου του 1942, όταν ιδρύεται το στρατιωτικό σκέλος του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), ο θρυλικός Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στράτος (ΕΛΑΣ).

Βρισκόμαστε στο μέσο της χιτλερικής κατοχής και είχε προηγηθεί στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 η ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) από ΚΚΕ, ΣΚΕ, Αγροτικό Κόμμα, και ΕΛΔ.

Το Στρατιωτικό Κέντρο Αντίστασης

Αμέσως μετά την ίδρυση του ΕΑΜ, με απόφαση και της ηγεσίας του ΚΚΕ, συγκροτήθηκε στις αρχές Οκτώβρη 1941, στην Αθήνα το Στρατιωτικό Κέντρο Αντίστασης (ΣΚΑ, με επικεφαλείς τους κομμουνιστές μόνιμους αξιωματικούς Ν. Παπασταματιάδη και Θ. Μακρίδη. Το ΣΚΑ ανέλαβε να μελετήσει τα προβλήματα, σχετικά με την οργάνωση και τη διεξαγωγή της ένοπλης αντίστασης. Η δημιουργία του ΣΚΑ, αποτέλεσε τον πρόδρομο -αν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε έτσι- του ΕΛΑΣ.

Ήδη η Κεντρική Οργανωτική Επιτροπή του ΕΑΜ με διάγγελμα στις 10 του Οκτώβρη του 1941 προσανατόλιζε το λαό προς την ένοπλη αντίσταση προβάλλοντας σαν παράδειγμα τις πρώτες σοβαρές εκδηλώσεις ένοπλης πάλης που είχαν σημειωθεί σε Κρήτη, Μακεδονία και Θράκη.

Στο κύριο άρθρο του πρώτου τεύχους της «Λαϊκής Επιθεώρησης», θεωρητικού οργάνου του ΚΚΕ, που κυκλοφόρησε τον Οκτώβρη του ’41, υπογραμμιζόταν: «Πρέπει να βάλουμε γερά οργανωτικά θεμέλια σε όλη την Ελλάδα, να ετοιμάσουμε τα μαχητικά μας τμήματα για την άμεση δράση, για τον παρτιζάνικο πόλεμο, για το πανεθνικό σαμποτάζ του ξένου φασισμού».

Τον Οκτώβρη – Νοέμβρη του 1941 η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ έστειλε τον Θανάση Κλάρα (πρόκειται για τον Άρη Βελουχιώτη) στην περιοχή της Ρούμελης για να μελετήσει την κατάσταση και τις δυνατότητες για την οργάνωση ένοπλου αγώνα. Όταν το Δεκέμβρη ο Θ. Κλάρας επέστρεψε στην Αθήνα, υπέβαλε έκθεση με τις διαπιστώσεις και τις προτάσεις του για την οργάνωση αντάρτικου κινήματος στη Ρούμελη. Η έκθεση εγκρίθηκε από την ΚΕ του ΚΚΕ. Σε διάφορες περιοχές της χώρας, είχαν ήδη εμφανιστεί ένοπλες ομάδες. Για παράδειγμα, το Δεκέμβρη του ’41, στον Παρνασσό εμφανίστηκε 10μελής ένοπλη αντάρτικη ομάδα με επικεφαλείς καταδιωκόμενους κομμουνιστές του χωριού Χρισσό Άμφισσας. Στην περιοχή της Άρτας ιδρύθηκε η μυστική στρατιωτική οργάνωση «ΕΛΛΑΣ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» από νέους αξιωματικούς.

Η ίδρυση και η αποστολή του ΕΛΑΣ

Η 8η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, που συνήλθε το πρώτο 10ήμερο του Γενάρη του 1942, ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την οργάνωση του ανταρτοπόλεμου. Επίσης, διατυπώνονταν οι άμεσοι και απώτεροι σκοποί του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Παράλληλα, τονιζόταν: «Ο εθνικοαπελευθερωτικός ανταρτοπόλεμος έχει πρωτεύουσα σημασία για την απελευθέρωση της χώρας από τον ξενικό ζυγό. Οι κομμουνιστές πρέπει να οργανώσουν, να μαζικοποιήσουν και να επεκτείνουν το αντάρτικο κίνημα στην ύπαιθρο, να περιφρουρήσουν τον εθνικοαπελευθερωτικό του χαρακτήρα».

Μέσα στο Γενάρη του 1942, οι Κεντρικές Επιτροπές του ΚΚΕ και του ΕΑΜ συμφώνησαν να κάνουν επίσημα γνωστή την απόφασή τους για τη δημιουργία του νέου στρατού της Εθνικής Αντίστασης. Το όνομά του Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ). Ο Άρης Βελουχιώτης στάλθηκε οριστικά στο βουνό για να αρχίσει την οργάνωση του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη.

Στις 16 του Φλεβάρη 1942, κυκλοφόρησε πλατιά η Ιδρυτική Προκήρυξη του ΕΛΑΣ.

Σε αυτή διατυπώνονταν οι σκοποί του λαϊκού στρατού, που ήταν:

1) Αγώνας για την απελευθέρωση της χώρας από τους ξένους κατακτητές,

2) Περιφρούρηση των κατακτήσεων του λαού και των ελευθεριών του εναντίον κάθε επιβουλής

3) Εξασφάλιση της τάξης μέχρι τη διεξαγωγή εκλογών, ώστε ο λαός να μπορεί να εκφράσει πραγματικά ελεύθερα τη θέλησή του.

Ο ΕΛΑΣ έπρεπε να γίνει λαϊκός απελευθερωτικός στρατός, το ένοπλο τμήμα του λαού, υπερασπιστής της ζωής και της περιουσίας του, ικανός ν’ απελευθερώσει τη χώρα από τους κατακτητές.

Η τακτική του ΕΛΑΣ προέβλεπε την όσο το δυνατό πιο συντονισμένη διεξαγωγή του ανταρτοπόλεμου και τη βαθμιαία ανάπτυξή του σε παλλαϊκό πόλεμο κατά των κατακτητών και των συνεργατών τους. Τη συνεχή απασχόληση και φθορά του εχθρού. Τη διεύρυνση των ελεύθερων περιοχών και τη μετατροπή τους σε σταθερότερες βάσεις εξόρμησης του ΕΛΑΣ, με στόχο τη μεταφορά του πολέμου όλο και πιο κοντά στα κύρια αστικά κέντρα και τις βασικές συγκοινωνιακές αρτηρίες του εχθρού.

Από τις 15 του Μάη 1942, ο Άρης Βελουχιώτης άρχισε να οργανώνει ομάδες του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη με πρώτο πυρήνα τις ενωμένες ανταρτοομάδες Δομοκού και Πύργου Φθιώτιδας. Ήδη, τέτοιες ομάδες είχαν αρχίσει να σχηματίζονται και μια απ’ τις πρώτες περιοχές όπου βγήκαν αντάρτες ήταν στην κορυφή Μπουχέτσι. Με την αύξηση της δύναμης των ανταρτοομάδων, αρκετές από αυτές μετατράπηκαν σε συγκροτήματα με 30 - 100 μαχητές το καθένα. Δημιουργήθηκαν υπαρχηγεία και στη συνέχεια αρχηγεία ανά ορεινό όγκο, με αποστολή να συντονίζουν τη δράση, να καθοδηγούν τα συγκροτήματα και τις ανταρτοομάδες του ΕΛΑΣ. Παράλληλα, δημιουργήθηκε Γενικό Αρχηγείο του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη και Στρατηγείο του ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία. Αναπτύχθηκε η οργάνωση ομάδων του ΕΛΑΣ στις πόλεις και σε πολλά χωριά.

Σημαντική άνοδο του ΕΛΑΣ σε Αθήνα - Πειραιά

Στους 7 υποτομείς, στους οποίους είχαν χωριστεί οι δύο πόλεις, συγκροτήθηκαν 2 - 4 λόχοι στον καθένα. Στα τέλη του 1942, σε κάθε υποτομέα είχε συγκροτηθεί κι από ένα τάγμα. Η δύναμη του ΕΛΑΣ σε Αθήνα - Πειραιά ξεπερνούσε, τώρα, τους 1.600 μαχητές. Την ίδια περίοδο η δύναμη του μόνιμου κι εφεδρικού ΕΛΑΣ, σε όλη την Ελλάδα, πλησίαζε τους 6.000 μαχητές, από τους οποίους οι 3.500 ανήκαν στο μόνιμο.

Πρώτες επιτυχίες του ΕΛΑΣ

Μέχρι το Φθινόπωρο του 1942, η δράση του ΕΛΑΣ, λόγω της πυκνής εχθρικής κατοχής και της μικρής του δύναμης, ήταν περιορισμένη. Ωστόσο, από το Σεπτέμβρη του ’42, περνά σε εντονότερη δράση, εναντίον των στρατευμάτων κατοχής. Στη Ρικά, στο Κρίκελο, στη σιδηροδρομική γέφυρα Αξιού, στο χωριό Χρισσό, στο Μεταλλείο Πηγής, στο Μικρό Χωριό, δόθηκαν γερά χτυπήματα.

Στην ιστορία, όμως, έμεινε η μεγάλη επιτυχία του ελληνικού αντάρτικου κινήματος, που πραγματοποιήθηκε χάρη στον ΕΛΑΣ. Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, τη νύχτα της 25ης προς 26 Νοέμβρη. Στην επιχείρηση, συμμετείχαν 150 αντάρτες του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη, 60 αντάρτες του ΕΔΕΣ, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Ζέρβα και 12 Άγγλοι σαμποτέρ, οι οποίοι επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά κατά της ιταλικής φρουράς που προστάτευε τη μεγάλη σιδηροδρομική γέφυρα του Γοργοπόταμου, κοντά στη Λαμία. Αφού εξουδετέρωσαν τη φρουρά, ανατίναξαν τη γέφυρα.

Η ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου

Στις 2 Μάη 1943, με απόφαση που πήραν σε κοινή σύσκεψη η ΚΕ του ΕΑΜ και η ΚΕ του ΕΛΑΣ, ιδρύθηκε το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ με στρατιωτικό αρχηγό το συνταγματάρχη του Ελληνικού Στρατού, Στέφανο Σαράφη. Ο Στ. Σαράφης είχε βγει στο βουνό το Φλεβάρη του 1943 για να οργανώσει ανεξάρτητο αντάρτικο τμήμα στη Θεσσαλία. Γρήγορα, όμως, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια τέτοια κίνηση ήταν λάθος και κατατάχτηκε στον ΕΛΑΣ, σημειώνοντας, όπως ο ίδιος γράφει, ότι το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ «ήταν μια οργάνωση πανελλαδική, αγαπητή στο λαό, με τεράστια δύναμη».

Η προσχώρηση του Σαράφη στον ΕΛΑΣ, δεν είχε μόνο σοβαρή στρατιωτική αλλά και πολιτική σημασία. Αυτό, σύντομα εκδηλώθηκε με την προσχώρηση μόνιμων αξιωματικών ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.

Με την ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου, ο ΕΛΑΣ απέκτησε την κεντρική εκείνη διοίκηση, που του εξασφάλιζε έγκυρη, ενιαία και συντονισμένη καθοδήγηση και διεύθυνση. Το Γενικό Στρατηγείο, με έδρα του το Περτούλι, αποτελούνταν από τους: συνταγματάρχη Στέφανο Σαράφη, στρατιωτικό διοικητή, Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα), καπετάνιο και Ανδρέα Τζήμα, αντιπρόσωπο του ΕΑΜ. Το Γενικό Στρατηγείο και η ΚΕ του ΕΛΑΣ βοήθησαν στην αύξηση της δύναμης του λαϊκού στρατού και στο συντονισμό της δράσης των τμημάτων του ΕΛΑΣ με βάση ένα ενιαίο σχέδιο.

Το Γενικό Στρατηγείο προώθησε το ζήτημα της στελέχωσης του ΕΛΑΣ με μόνιμους και έφεδρους αξιωματικούς του αστικού στρατού και με σειρά στελέχη που αναδείχθηκαν στη σκληρή πάλη κατά των φασιστών κατακτητών. Δημιούργησε τον Αύγουστο του 1943, της Σχολής Αξιωματικών του ΕΛΑΣ, στη Ρεντίνα, που έδωσε στα τμήματα του λαϊκού στρατού, συνολικά 1.269 νέους ανθυπολοχαγούς.

Η μεγαλειώδης νίκη του Σοβιετικού Στρατού στο Στάλινγκραντ

Στις 19 Νοέμβρη 1942, ο Κόκκινος Στρατός, μετά από σκληρές αμυντικές μάχες εξάντλησε τις επίλεκτες μεραρχίες των χιτλερικών και προκάλεσε δυσαναπλήρωτες απώλειες σε έμψυχο υλικό και πολεμικά μέσα, πέρασε σε αντεπίθεση βορειοδυτικά και νότια του Στάλινγκραντ. Στις 23 Νοέμβρη, τα Σοβιετικά στρατεύματα ενώθηκαν στην περιοχή του Καλάτς, ολοκληρώνοντας την κύκλωση 330 χιλιάδων στρατιωτών του γερμανικού και φασιστικού στρατού. Στις 2 Φλεβάρη 1943, η μάχη του Στάλινγκραντ τελειώνει με τη συντριβή των κυκλωμένων μεραρχιών του Αξονα. Σε όλη αυτή τη διάρκεια της μάχης του Στάλινγκραντ, ο εχθρός είχε απώλειες πάνω από 800 χιλιάδες άντρες. Τον Ιούλη και Αύγουστο του 1943, οριστικά η πλάστιγγα της στρατιωτικής πρωτοβουλίας έγειρε υπέρ στον Κόκκινο Στρατό, γεγονός το οποίο -σε συνδυασμό με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβρη του 1943- άσκησε ευνοϊκότατη επίδραση στην άνοδο του απελευθερωτικού κινήματος και στην Ελλάδα, ιδιαίτερα δε στην ανάπτυξη του ένοπλου αγώνα. Συνολικά το κίνημα στην Ελλάδα πέρασε σε μια καινούρια, ανώτερη φάση.

Εντείνεται η δράση του ΕΛΑΣ

Η νίκη του σοβιετικού στρατού στο Στάλινγκραντ επέδρασσε σημαντικά στο ελληνικό αντιστασιακό κίνημα. Από τις αρχές του 1943 το ένοπλο κίνημα, ο ΕΛΑΣ, αναπτύσσεται ραγδαία. Στη Στερεά Ελλάδα, στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο, στη Μακεδονία, στην Πελοπόννησο, στη Θράκη και στα νησιά, χιλιάδες είναι αυτοί που στρατολογούνται και πυκνώνουν τις γραμμές του λαϊκού στρατού. Η ανάπτυξη αυτή πραγματοποιείται ύστερα από σκληρές μάχες κατά των φασιστών κατακτητών.

Φωτό: Τμήμα του Συντάγματος του ΕΛΑΣ Αρκαδίας 

Από το Δεκέμβρη του 1942 μέχρι και το Μάη του 1943 ο ΕΛΑΣ τριπλασιάζει τις δυνάμεις του. Ξεπερνά τους 12.000 μόνιμους αντάρτες. Οι επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ εναντίον των Γερμανών και Ιταλών κατακτητών επεκτείνονται σε όλη τη χώρα. Οι αντάρτικες ομάδες καταφέρνουν αρκετά σοβαρά χτυπήματα, που είχαν σαν αποτέλεσμα τη διαρκή φθορά τους. Επιπλέον, σε σύντομο χρονικό διάστημα επεκτείνονται οι ελεύθερες περιοχές της χώρας. Μία από τις σημαντικότερες μάχες είναι αυτή του Μπουγαζιού - Φαρδύκαμπου, που κράτησε τρεις μέρες, από τις 4 - 6 Μάρτη του 1943. Μετά τη μάχη, στις 12 Μάρτη, οι Ιταλοί κατακτητές εγκαταλείπουν την Καρδίτσα και στις 24 του ίδιου μήνα τα Γρεβενά. Και στις δύο πόλεις οι κάτοικοι, με την καθοδήγηση των οργανώσεων του ΕΑΜ, εξέλεξαν όργανα λαϊκής εξουσίας.

Στην Ελεύθερη Ελλάδα

Στην περίοδο Δεκέμβρης 1942 - Μάρτης 1944 χάρη στη διαρκώς εντεινόμενη δράση των ανταρτών οι ελεύθερες περιοχές επεκτείνονται διαρκώς και σταθεροποιούνται.

Η Ελεύθερη Ελλάδα, που άρχιζε από τα ελληνοαλβανικά σύνορα κι έφθανε ως έξω από την Αθήνα, περιλάμβανε ολόκληρη την περιοχή της Πίνδου, τις ορεινές περιοχές του Τυμφρηστού, των Βαρδουσίων, της Οίτης, της Γκιώνας, του Παρνασσού, του Καλλίδρομου, του Ελικώνα και της Πάρνηθας, στη Στερεά. Οι ορεινές αυτές περιφέρειες αποτελούσαν μια συμπαγή, συνεχόμενη ελεύθερη περιοχή. Ελεύθερες περιοχές είχαν επίσης δημιουργηθεί σε Όλυμπο, Κίσσαβο, Πήλιο, Χάσια, στη Θεσσαλία. Σε Νεμέρτσικα, Κασιδιάρη, Μουργκάνα, Σμόλικα, Τύμφη, Ζαγόρια, στην Ήπειρο. Σε Πιέρια και Βέρμιο στην Κεντρική Μακεδονία. Σε Παναχαϊκό, Πάρνωνα, Ταΰγετο, Ζήρεια, Μαίναλο, στην Πελοπόννησο. Σε ορισμένες περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης. Στα νησιά Κρήτη, Εύβοια και Σάμο. Χιλιάδες χωριά, κωμοπόλεις, ακόμη και πόλεις, όπως το Καρπενήσι, η Καρδίτσα, τα Γρεβενά, η Καλαμπάκα, το Μέτσοβο, η Σιάτιστα, το Λιδωρίκι, η Αταλάντη, η Αγιά, η Κόνιτσα, η Δεσκάτη, το Δελβινάκι απαλλάχτηκαν από τους κατακτητές και οι κάτοικοι οργάνωσαν τη ζωή τους σύμφωνα με τις δημοκρατικές αρχές του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Το 1943, κατά τους μετριότερους υπολογισμούς, είχε απελευθερωθεί πάνω από το 1/2 του εδάφους της χώρας και ο ΕΛΑΣ είχε υπό τον έλεγχό του αρκετές ακόμα περιοχές, χωρίς όμως να μπορεί να τις κρατάει σταθερά. Ο εχθρός περιορίστηκε κυρίως στις μεγάλες πόλεις και προσπαθούσε να διατηρεί υπό τον έλεγχό του τις βασικές σιδηροδρομικές και οδικές αρτηρίες.

Στα ελεύθερα χωριά και πόλεις οργανωνόταν και αναπτυσσόταν ο εφεδρικός ΕΛΑΣ. Οι μαχητές του εντάσσονταν εθελοντικά σε ειδικά στρατιωτικά τμήματα, παράλληλα με τα τμήματα του μόνιμου ΕΛΑΣ. Ο εφεδρικός ΕΛΑΣ είχε αποστολή να βοηθήσει το μόνιμο ΕΛΑΣ στο μαχητικό έργο, να περιφρουρεί τα χωριά από εχθρικές επιδρομές. Τα τμήματα του εφεδρικού ΕΛΑΣ, παρόλο που διέθεταν λίγα όπλα, έπαιρναν μέρος και σε μάχες δίπλα στο μόνιμο ΕΛΑΣ. Τμήματα δε του εφεδρικού ΕΛΑΣ, όχι λίγες φορές, ενήργησαν ανεξάρτητα από το μόνιμο ΕΛΑΣ με διάφορα σαμποτάζ κι άλλες επιχειρήσεις κατά του εχθρού.

Στη διάρκεια της κατοχής σημειώθηκαν αλλεπάλληλες συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τον ΕΔΕΣ, άλλες μικρότερες δεξιές οργανώσεις, οι οποίες πολλές συνεργαστήκαν με τον κατακτητή και ο ΕΛΑΣ τις κατηγορούσε για δωσιλογισμό.

Στις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας, οι επιτροπές της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης, της Λαϊκής Δικαιοσύνης και της Λαϊκής Ασφάλειας, επιβλήθηκαν πλέον από το 1943 σαν λαϊκοί, δημοκρατικοί θεσμοί και η καινούρια λαϊκή δημοκρατική εξουσία απλώθηκε ταχύτατα όχι μόνο στις ελεύθερες, αλλά και στις ημικατεχόμενες, σε αρκετές δε περιπτώσεις και στις κατεχόμενες από τον εχθρό περιοχές της χώρας. Ετσι, στα τέλη Νοέμβρη, αρχές Δεκέμβρη του 1943, το ΓΣ του ΕΛΑΣ πέτυχε να δώσει μια ενιαία μορφή στους θεσμούς της Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Τότε, με την υπ’ αριθ. 2929/Ι.1943 Διαταγή του Γενικού Στρατηγείου έμπαιναν σε ισχύ από την 1 Γενάρη 1944 σ’ όλες τις ελεγχόμενες από τον ΕΛΑΣ περιοχές της χώρας οι «Διατάξεις για την Αυτοδιοίκηση και τη Λαϊκή Δικαιοσύνη», που αποτελούνταν από 146 άρθρα.(7).

Ο ΕΛΑΣ, με 100.000 ενόπλους και με το ΕΑΜ να φτάνει περίπου τα 2 εκατομμύρια υποστηρικτές, είχε την πρωτοκαθεδρία του αντιστασιακού αγώνα.

Η «Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης» (Π.Ε.Ε.Α.) -γνωστή και ως «Κυβέρνηση του βουνού»- ( Μάρτιος - Σεπτέμβριος 1944) ήταν η κυβέρνηση που σχηματίστηκε από το ΕΑΜ και τα συνεργαζόμενα με αυτό κόμματα και οργανώσεις κατά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην ελεύθερη Ελλάδα. Σκοπός της ήταν η διοίκηση και η οργάνωση της δημόσιας ζωής στις απελευθερωμένες από τους Γερμανούς περιοχές. Την ίδια στιγμή, στην κατεχόμενη Ελλάδα κυβερνούσε η δωσίλογη κυβέρνηση Ράλλη και η αναγνωρισμένη από τους συμμάχους κυβέρνηση της χώρας βρισκόταν εξόριστη στο Κάϊρο.

Το 1944 η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης διοργάνωσε εκλογές στις οποίες πήραν μέρος πάνω από 1.000.000 άτομα, μεταξύ αυτών και γυναίκες και νέοι άνω των 18 ετών.

Η Π.Ε.Ε.Α., με έδρα της το χωριό Βίνιανη στο νομό Ευρυτανίας, σχηματίστηκε στις 10 Μαρτίου του 1944 με προσωρινό πρόεδρο τον Ευριπίδη Μπακιρτζή. Διευρύνθηκε στις 10 Απριλίου 1944 με την ανάληψη της προεδρίας από τον Αλέξανδρο Σβώλο. Η ΠΕΕΑ αυτοδιαλύθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944.

Στις 26 Σεπτέμβριου 1944 πραγματοποιήθηκε η συμφωνία της Καζέρτας στη Ν. Ιταλία. Η συμφωνία αυτή έγινε υπό την επίβλεψη των Βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων. Στη σύσκεψη συμμετείχαν ο Βρετανός υπουργός Μέσης Ανατολής, ο αρχιστράτηγος των συμμαχικών δυνάμεων της Μεσογείου, ο Άγγλος στρατηγός, Σκόμπι και άλλοι Άγγλοι πολιτικοί και στρατιωτικοί, με τα μέλη της «ελεύθερης» ελληνικής κυβέρνησης εθνικής ενότητας που συστάθηκε υπό το Γ. Παπανδρέου, που προήλθε από τη Συμφωνία του Λιβάνου (20 Μαΐου 1944) .Κατά τους όρους της συμφωνίας αυτής, όλες οι ανταρτικές δυνάμεις που δρούσαν στην Ελλάδα θα υπάγονταν στις διαταγές της ελληνικής κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, η οποία στη συνέχεια θα τις έθετε υπό τις διαταγές του στρατηγού Ρ. Σκόμπυ, που θα ηγούνταν των βρετανικών απελευθερωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Οι στρατιωτικοί ηγέτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ αναλάμβαναν την υποχρέωση να απαγορεύσουν στις ανταρτικές μονάδες οποιαδήποτε δράση, που θα απέβλεπε στην κατάληψη της εξουσίας.

Ο Σκόμπι στις αρχές του Δεκέμβρη του '44 έδωσε την εντολή για τον μονομερή αφοπλισμό και την άμεση διάλυση του ΕΛΑΣ. Μαζί με την παρελκυστική τακτική της κυβέρνησης αποτέλεσαν τα επίμαχα ζητήματα που οδήγησαν στη σύγκρουση των Δεκεμβριανών της Αθήνας.

Σε από την παραπάνω σύντομη παρουσίαση δεν είναι δυνατό να παρουσιαστεί το μεγαλείο της δράσης του ΕΛΑΣ.

Η αντίσταση του ανταρτικού στην χώρα μας, μας διδάσκει πως όταν ο λαός θέλει, μπορεί να δημιουργήσει ακατόρθωτα γεγονότα. 

ΠΗΓΗ: Αντλήσαμε στοιχεία από την περιοδική έκδοση της ΠΕΑΕΑ "Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης"

Ρωγμή στην Ενημέρωση